Chàng mọt sách

Lang Mỗ ở Bành Thành, vốn con nhà thư hương. Thuở ấu thơ đã được nghe cha bận đến các sách quý và các độc bản ở trong nước, lại thường được nghe cha luận cùng các bạn hữu của người về các loại thư quyển, và các thi nhân đời cổ. Phụ thân làm quan rất thanh liêm, sản nghiệp không có gì, bản thân lương bổng bao nhiêu đều dồn vào việc mua sách quý chứa cất. Trong nhà, sách trữ từ đời ông tổ, nên khi cha mất rồi, di sản duy nhất trong nhà chỉ là một lầu sách. Cái đặc sắc của gia đình đời này truyền sang đời khác là như thế, sach cứ mỗi đời mỗi thêm nhiều. Bởi vậy con cái chỉ quẩn quanh trong toà thành sách mà lớn lên, việc đời cơ hổ không biết gì ráo, chỉ biết yêu thích có mỗi một thứ là sách và... sách, còn như tiền là cái gì, làm cách nào để kiếm tiền, rõ là hoàn toàn mù tịt. Bình thường, chỉ bán các vật linh tinh để đổi lấy chút tiền mặt chi phí trong nhà. Bất luận thế nào cũng không chịu bán lây một quyển sách ở trong thư lâu. Do đó, toàn bộ tàng thư của các đời trước vẫn còn nguyên vẹn. Vật quý giá nhất trong thư phòng chính là bản KHUYẾN HỌC THIÊN của Tống Chân Tông, do chính tay phụ thân viết. Phụ thân đặc biệt viết cho con cơ chừng muốn coi đó nhưng lời di giáo. Cậu con bèn đem thiên chép tay này lồng kính treo trên tường ngay trước bàn học để dễ bề ngày ngày xem thấy, coi đó là châm ngôn của cả đời mình, lại dùng lụa bao quanh cho khỏi dơ. Ý trong THIÊN KHUYẾN HỌC như sau: "Đọc sách tức có thể chiếm được địa vị cao, hưởng vinh diệu, vươn thân vào sĩ lâm, liệt vào hàng phú quý. Kim ngọc đầy nhà, ngũ cốc đầy kho. Trong sách có người như ngọc, trong sách tự sẵn nhà vàng..."

Lang Mỗ cứ chiếu mặt chữ, cho mỗi câu đều là lời thực, chữ chữ đều không dối không sai. Của đáng tội chàng cứ tin chắc một đấu, một đấu lương cùng người gái đẹp như ngọc là có thật, hoàn toàn ở trong sách. Chỉ cần ra sức đọc sách, kiên tâm bền chí thì mọi điều sở cầu của mình đều từ sách mà hiện ra tất thảy.

Mười tám, mười chín rồi hai mươi tuổi, đó là lứa tuổi mà bọn con trai phần đông đều hiếu sắc hơn hiếu học. Nhưng Lang Mỗ thì vẫn bền lòng đọc sách khiến mọi người đều bái phục. Chàng chẳng hề đi thăm bạn bè, chẳng rong nhàn để xả hoi chút đỉnh.Thường ngày, nỗi vui sướng nhất của chàng là ngồi ngâm những áng văn chương đắc ý. Cái bệnh chứa sách cũng chớ hề giảm bớt. Từ đông chí hè, chỉ đánh độc một bộ áo dài, nhân vì chưa vợ, sống một thân một mình lại chẳng có ai nhắc nhở thay đổi quần áo. Thảng hoặc bạn bè đến chơi, chỉ thăm hỏi qua loa, gắng gượng hàn huyên mấy câu rồi lại nhắm tít mắt, ngửa cổ ngâm tụng mấy bài thơ, bình lớn vài thiên văn chương, ngâm nga ngâm ngợi, đắc ý quên mình. Bạn bè thấy chàng là một con mọt sách quá xá không còn thuốc cứu, kết bạn với chàng cũng tẻ ngắt, nên ngồi một chút rồi đứng lên, ngán ngẩm bỏ đi. Chàng lên kinh đô thi, nhưng "danh lạc Tôn Sơn" rớt tuốt. Tuy thất bại nhưng nỗi đam mê đọc sách vẫn không suy suyển; là vì chàng đã tin lậm vào Thiên Khuyến Học của Tống Chân Tông hoàng đế. Chàng mong mỏi hoàng kim, xe ngựa. Dễ đến tám chín phần mười cũng ước có một người con gái nhan sắc như ngọc. Nhưng, như hoàng đế đã dạy, chỉ cần thân là nho sinh thì công danh, của cải, thanh sắc, chó ngựa, tất tất đều có hết. Lời vàng ngọc của Ngài, tuyệt đối chẳng thể sai nào.

Một hôm, một cơn gió lớn thổi bay quyển sách đang cầm trên tay. Quyển sách bị thổi lăn long lóc vào hoa viên. Chàng đuổi theo dùng chân chặn lại mấy lần, bỗng trượt chân ngã lăn xuống một cái hố bị cỏ dại che khuất miệng. Nhìn kỹ hố nọ, những lá cỏ mục, bùn đất, lại có cả mấy cây lúa đã trổ bống. Chàng tuốt lấy hột lúa đem lên. Hẳn ai đó đã đánh rơi thóc xuống hố này từ lâu. Bông lúa chẳng đáng là bao, nấu bát cháo lót dạ cũng không thấm tháp. Tuy nhiên, chàng lại thấy quả là ứng nghiệm với lời dự báo. Lời Hoàng đế dạy đã được chứng thực vậy. Mây hôm sau, nhân leo thang lục tìm mấy quyển sách xưa, chợt chàng phát hiện trên tầng cao giá sách, sau một đống sách có một cỗ xe ngựa nhỏ khoảngmột thước. Phủi bụi bặm, thấy sắc vàng rực rỡ. Chàng mừng quýnh cầm xuổhg đem khoe khắp bạn bè. Xem kỹ thì là mạ vàng chứ chẳng phải vàng thực, chàng chưng hửng.

Ít lâu, một người bạn của phụ thân làm quan chức thị sát, nhân trên đường công tác qua huyện chàng, ghé lại xem thử cỗ xe ngựa nhỏ nọ. VỊ quan nọ lại là một Phật tử thành tín. Xét thấy nghệ thuật phẩm cổ nọ có thể hiến cho nhà chùa để bày trên bàn thờ, ông bèn đưa Lang Mỗ ba trăm lạng bạc và hai con ngựa để đổi lây xe ngựa ấy. Thế là Lang Mỗ càng tin Thiên Khuyến Học của Chân Tông hoàng đế tợn. Là vì Hoàng Kim, xe ngựa, lúa má đều đã ứng nghiệm cả. Thực ra, phàm ai đã đọc qua Thiên Khuyến Học cả Tống Chân Tông, mấy ai lại khăng khăng tin vào mặt chữ, không chút nghi ngờ như vậy, hoạ chăng chỉ mỗi chàng thư - ngốc tử Lang Mỗ thôi.

Nàm Lang Mỗ ba mươi tuổi, vẫn chưa lấy vợ. Bạn bè đều khuyên nên lựa một người đẹp để lo việc lớn một đời.

- Để làm gì? - Lang Mỗ nói rất tự tin - Chắc chắn tôi có thể tìm ở trong sách một nàng nhan sắc mỹ lệ như ngọc, hà tất phải tìm ở đâu đâu.

Lòng tin của chàng thư sĩ đối với sách và niềm hy vọng trong sách sẽ bước ra một người đẹp, được truyền bá khắp noi. Ai nấy đều lấy làm đề tài bống đùa, chế giễu chàng. Một hôm, có người bạn bảo Lang Mô:

- Lão Lang à, Chức Nữ yêu cậu lắm. Thế nào cũng có đêm nàng giáng trần thăm cậu cho mà coi.

Thư ngốc tử biết bạn cợt mình thì không thèm bàn luận, lúc sau mới đáp lời:

- Cứ đợi đấy, rồi sẽ thấy!

Một tối nọ, chàng đọc Hán thư quyển thứ tám, đọc được chừng nửa quyển thì thấy một cái thẻ sách, mặt trước dán hình một mỹ nữ cắt bằng lụa, và mặt sau thẻ viết hai chữ Chức Nữ. Chàng đăm đăm ngắm bức hoạ, lòng nôn nao. Lật tới lật lui, mân mê một lúc lâu rồi mới đặt trả lại chỗ củ. Lòng miên man nghĩ: Thế là đúng rồi!

Hàng bữa, chàng chỉ ăn phân nửa và thường đứng ngắm nhìn nàng Chức Nữ ở trên thẻ sách. Đêm đêm, trước khi đi nằm lại lật sách, lấy chiếc thẻ cầm vuốt ve âu yếm một hồi. Cứ thế, ngày tháng chao thoi trong niêm sung sướng. Lại một tối nọ, đang luc miên man nhớ nhung người đẹp trong sách thì hốt nhiên thấy ngươi đẹp từ trang sách ngồi dậy, nhìn chàng nhoẻn cười. Thư ngốc tử bất ngờ nhưng không sợ hãi. Vội đứng dậy, cung cung kính kính vái chào người đẹp. Khi ngồi dậy, mỹ nữ cao khoảng một thước, chàng lại vái chào lần nữa, hai tay ấp vào trước ngực. Chàng thấy mỹ nữ từ trên sách bước xuống, đôi chân ngọc lộ ra. Nàng vừa đặt chằn xuống đất liền lớn lên, cao như người bình thường, đôi mắt liếc chàng khiến thần hồn bay bổng, trong ánh mắt đó chứa xiết bao ý vị chung tình. Ôi người đẹp thế, chỉ cần nhìn sơ thôi cũng có thể tiêu tai, giải nạn.

- Chàng thấy đây, em đã đến đây. Chàng đợi em đả biết bao lâu rồi. - Giọng nói và vẻ mặt nàng tươi cười, xiết bao là tình ý hân hoan.

- Nàng là ai? - Lang Mỗ hỏi, giọng hơi run.

- Em họ Nhan tên là Như Ngọc.

Tuy chàng chưa biẽt em, nhưng em ở trong sách đã biết chàng từ lâu rồi. Đối vói những bậc cổ thánh tiên hiền chàng vửng tin không nghi.khiến em rất cảm động. Em tự nhủ: Nếu mình không ra để cho chàng gặp mặt thì từ sau chẳng còn ai tin lời cổ thánh tiên hiền nửa.

Mộng của thư sinh giờ đây đã thành hiện thực, lòng tin đã được chứng minh. Nhan tiểu thư chẳng những đẹp đến não người, mà khi xuất hiện lại càng thêm vẻ duyên dáng đáng yêu. Nàng hôn chàng thân ái như thể biểu hiện lòng yêu dấu chàng muôn phần. Lang Mỗ không hổ danh là chàng ngốc. Sống chung đụng với Nhan tiểu thư mà chẳng tơ hào thất lễ. Lúc bên nhau, chàng chỉ rặt thảo luận văn sử mãi đến khuya. Biết rồi, tiểu thư cũng phát mệt, nàng nói:

- Khuya rồi, chúng mình đi ngủ đi!

- Ừ phải, ngủ thôi!

Nhan tiểu thư bẽn lẽn. Trước khi thay quần áo nàng thổi tắt đèn. Thật ra, giữ ý tứ như vậy cũng thừa, khi hai người đã nằm trên giường. Nhan tiểu thư hôn chàng ngốc, chúc:

- Ngủ ngon nhé!

Chàng thư ngốc cũng chúc:

- Ngủ ngon nhé!

Một lúc sau, tiểu thư trở mình, rồi lại nói:

- Ngủ ngon nhé!

Chàng thư ngốc cũng đáp lại:

- Ngủ ngon nhé!

Cứ thế đêm này qua đêm khác. Được người đẹp kề cạnh, chàng thư ngốc vui sướng quá càng ra sức đọc sách đến thật khuya mới nghỉ. Nhan tiểu thư chỉ biết ngồi suông bầu bạn. Tiểu thư bực mình nói:

- Chàng khổ công đọc sách như vậy để làm gì? Em đến để giúp chàng, em biết chàng mong mỏi gì, chắc hẳn mong công danh, làm quan lớn. Nếu quả vậy thì muôn vàn lần xin chàng chớ nên khổ nhọc dụng công như thế. Chàng nên đĩ ra ngoài giao du, kết giao bạn bè. Chàng xem những người cầu quan, cầu chức họ có cần đọc mấy sách đâu. Những sách họ đọc có thể đếm trên đầu ngón tay, quanh quẩn chẳng qua chỉ có mấy bộ Tứ thư Chu hy chú giải, Ngũ kinh thì đọc ba bộ. Những người đỗ đạt chẳng phải là những người đọc sách rộng. Đừng có ngây ra như vậy. Nghe em đi, đừng đọc sách nữa.

Nghe tiểu thư nói, chàng ngốc tử kinh ngạc. Việc tiểu thư khuyên chàng ra ngoài kết giao bằng hữu, chàng cảm thấy không chút thú vị. Lòi khuyên can ân cần này thật khó lòng tiếp thu. Tiểu thư vẻ rất kiên trì nói:

- Chàng có nghe em thì mới thành công, nếu không nghe theo lòi em ắt là vô vọng. Vất hết sách đi, chẳng cần phải dùi mài nghiên cứu gì nữa. Nếu không nghe em, em sẽ bỏ đi.

Thư ngốc tử vì cảm cái ơn tiểu thư bầu bạn và cũng vì đã yêu mến nàng thắm thiết, đành miễn cưỡng chiều lòng. Nhưng mỗi khi mắt vừa thấy sách, lòng lại rộn lên. Hễ nhớ đến sách, lại hả miệng tụng đọc vang lên. Một hôm, đang lén say sưa đọc sách, chợt nghe tiếng động sau lưng. Chàng vừa ngoảnh lại tiểu thư đã biến mất. Chàng thầm cầu nguyện cho tiểu thư trở về, nhưng nàng vẫn biền biệt. Sực nhớ tiểu thư đến đây từ quyển Hán thư thứ tám, thấy thẻ sách hãy còn kẹp ở đấy. Chàng gọi tên nàng, tiểu thư vẫn bất động. Bối rối, buồn bã, chàng cầu một lần rồi hai lần, hai lần rồi ba lần, tha thiết xin tiểu thư trở lại, khẩn khoản hứa từ nay nhất định sẽ tuân lời tiểu thư, không dám tái phạm đọc sách nữa. Sau cùng, tiểu thư lại từ sách hiện ra, bước xuống, hầm hầm tức giận:

- Sắp tới mà chàng không nghe tôi, tôi nhất định bỏ đi hẳn, nói thật cho chàng biết đấy!

Lang Mỗ trịnh trọng hứa sẽ y lòi. Nhan tiểu thư lấy giấy vẽ một bàn cờ, dạy chàng choi cờ, rồi lại dạy chàng đánh bài. Thư ngốc tử sợ nàng bỏ đi, miễn cưỡng học, nhưng lòng để tận đâu đâu, rất là lơ lãng. Mỗi khi có dịp một mình, lại len lén mở sách đọc. Chàng sợ tiểu thư lại bỏ đi mất, lại trốn vào chỗ cũ, nên đem quyển Hán thư thứ tám đảo sang chỗ khác xào xáo lẫn sau những quyển sách khác. Một hôm, thư ngốc tử đang chăm chăm chú chú đọc sách, toàn tâm để vào mặt sách, không biết tiểu thư lại gần. Chừng thấy bị tiểu thư phát hiện, vội gấp sách lại, nhưng nháy mắt tiểu thư đã biến mất. Chàng lục tìm, nghĩ bụng: Nàng nào có biết ta giấu Hán thư quyển thứ tám ở chỗ nào đâu. Tìm quyển sách củ lật ra, quả nhiên lại tìm thấy cái thẻ ở chỗ gấp củ. Lần này phải van cầu nửa ngày trời. Nhan tiểu thư thấy ngốc tử thiết tha hứa hẹn, nàng mới chịu bước ra. Lúc bước xuống, nàng giơ ngón tay điểm chàng cảnh cáo:

- Tôi vẫn có ý toan liệu giúp chàng sớm mau thành tựu, thế mà chàng xuẩn quá đi, không chịu nghe lời hay lẽ phải. Tôi đã nhẫn nhịn hết sức rồi, lần này tuyệt đôi là lần cuối cùng. Trong vòng ba ngày, nếu chàng

đánh cờ mà không tiến bộ, tôi nhất định sẽ ra đi mà không bao giờ trở lại. Lúc ấy thì chớ hòng mong gì công danh suốt đời chỉ là một anh chàng thư sinh kiết xác.

Ngày thứ ba, Lang Mỗ chó ngáp phải ruồi may mắn thắng hai ván cờ khiến Nhan tiểu thư tươi mày nở mặt. Rồi từ đó lại dạy chàng đánh đàn, cứ ba ngày học một khúc. Ban đầu chàng đã bị bắt thề là phải tập trung tinh thần học đàn, ngón tay dần dần linh hoạt. Tiểu thư cũng không cầu chàng phải đàn đến mức nhập diệu, chỉ cốt dạy chàng đạt được cái nhã thú là đủ. Lang Mỗ cũng nhận thấy mình hằng ngày học được những thú choi cao nhã. Tiểu thư lại dạy chàng uống rượu, đánh bạc, dạy cách chỗ nào cũng ho à hợp vói mọi người. Nhan tiểu thư thấy Thiên Khuyến Học của Chân Tông hoàng đế thì nói:

- Đây mới chỉ dùng đúng phân nửa, vẫn chưa đủ!

Rồi lấy những sách huyền thư bí điển truyền dạy chàng. Tên sách là "Bí Quyết Thành Công". Chỉ một quyển sách nhỏ và mỏng đó, Nhan tiểu thư dạy cho thư ngốc tử rất nhiều điều. Tỷ như, không nói những lời trong lòng mình nghĩ, chỉ nói những lời lòng mình không nghĩ, mà trọng yếu nhất là phải nói những lời hợp bụng đốỉ phươrng. Học hết bộ sách đó, sau cùng tiến thêm một bước là học cách chỉ nói phân nửa cái điều mình nghĩ, tránh cho người thấy là mình tán thành hay phản đối. Vạn nhất mà đối phương cùng mình suy nghĩ khác nhau thì hãy dịu dàng đề lòng mình tán thành rồi nghĩ phương pháp đạo ngược lại, biểu thị phản đối. Trường hợp ngược lại cũng một cách ấy, lại dịu dàng đem tâm phản đốì lật lại, biểu thị tán thành...

Thư ngốc tử lãnh hội những điều trẽn thật không nhanh nhưng Nhan tiểu thư rất nhẫn nại dạy bảo chàng ta. Vả lại làm cho chàng tin tưởng sâu sắc rằng nói những điều trong tầm không có, ít nhất mà làm quan cùng có thể làm được đến tứ phẩm, ngũ phẩm, còn nói những điều trong tậm, chỉ có thể làm đến thất phẩm, bất quá cũng chỉ làm được huyện lệnh là cùng. Nàng lại ra sức thuyết phục chàng thấy những quan lốn nhất phẩm nhị phẩm trong lịch sử như Thứ Sử, Thượng Thư, Tể Tướng không ai là chẳng tinh thông bí quyết chỉ nói phân nửa ý kiến mình khiến cho người không thể biết được suy nghĩ của mình đối với sự việc là đúng hay sai.

Thế nhưng, tiến lên đến mức cao nhất, tất còn phải biết trau chuốt lời lẽ, văn từ, khéo léo ứng đối, phải ma luyện thực tập trường kỳ thì mới thành công được. Nhưng Nhan tiểu thư cũng tin tưởng rằng thư ngốc tử tối thiểu cũng có thể làm quan đến thất phẩm, làm được huyện lệnh. Kỳ thực, thì cũng rất dễ thôi, chỉ cần tâm tâm niệm niệm một câu: "Y kiến của Ngài rất đúng" là đủ.

Lang Mỗ chẳng cần phí sức cũng học tốt được câu này.

Nhan tiểu thư thả chàng ra ngoài... thăm viếng bạn bè, cùng bạn bè rượu chè thâu đêm suốt sáng. Bạn bè thấy chàng có tiến hơn thuở trước và lúc này tựa hồ là người khác hẳn nên dần dần chàng lại có chút tiếng tăm. Người ta khen chàng biết uống rượu, biết cờ bạc, là con người thống khoái chan hoà, dễ mến. Nhan tiểu thư bảo:

- Bây giờ chàng có thể làm quan được rồi đấy.

Có thể tại ngẫu nhiên, cúng có thể là do Nhan tiểu thư khéo léo dẫn dụ mà dạy cho chàng được kết quả là trở thành người có giáo dục. Một đêm, chàng hỏi Nhan tiểu thư:

- Tôi nghe nói nam nữ chung giường với nhau thì sinh con cái. Sao chúng mình ngủ chung với nhau từ lâu rồi mà vẫn chưa sinh con, không biết tại sao vậy?

Nhan tiểu thư nói:

- Em đã bảo chàng từ lâu rồi, cứ ngây ngây chết dí vào đống sách, rõ là ngu không thể tả. Nay chàng đã bao mươi tuổi đầu mà vẫn chưa hiểu được cái bước đầu tiên của sinh hoạt loài người, thế mà cũng tự xưng là người học rộng. Xấu hổ thật!

- Điều tôi không thể chịu nổi là người khác bảo tôi vô học, thà mắng tôi là trộm cướp, bảo tôi là bợm bãi, lưu manh, bịp lường hèn hạ cũng chẳng sao. Tôi không chịu để cho ai nói tôi dốt nát đâu. Em bảo tôi không hiểu cái bước đầu tiên sinh hoạt của loài người. Vậy chứ tôi hỏi em, sự thực đó là cái gì vậy? Xin được cho nghe lời chỉ dạy rõ ràng.

Nhan tiểu thư liền truyền cho Lang Mỗ biết, chàng khôn xiết kinh ngạc lạ lùng, kêu lên:

- Cái chuyện nam nữ như thế mà trước nay chưa biết!!!

Thư ngốc tử đem cái điều mình mới phát hiện đi khoe khắp cùng bạn bè. Ai nấy đều che miệng cười. Nhan tiểu thư biết chuyện, mặt đỏ bừng mắng chàng:

- Sao mà ngốc đến nông nỗi ấy, chuyện khuê phòng là chuyện không thể đem kể cho người biết được.

Lang Mỗ nói:

- Có gì mà xấu hổ. Chỉ có tư thông, cẩu thả mới đáng hổ thẹn. Chứ việc lớn lao bắt đầu nhân luân thì có gì mà xấu hổ?

Sau đó, Lang gia sinh được một đứa con, phải mướn một tớ gái để chăm nom. Khí đứa bé đầy tuổi, một hôm vợ bảo Lang Mỗ:

- Em sống với chàng đã hai năm, sinh được cho chàng một con. Nay em phải ra đi, nếu không e sẽ xảy ra chuyện lôi thôi, bởi vì sở dĩ em xuống sống với chàng chỉ là để tạ tấm lòng chí thành của chàng mà thôi. Tốt hơn, giờ ta nên chia biệt, tránh khỏi để ân hận về sau.

- Bây giờ thì em không được bỏ tôi. Không được bỏ tôi mà đi. Em hãy thương lấy con với chứ!

Người vợ nhìn lại, thấy con kháu khỉnh, không khỏi nhũn lòng, nàng nói:

- Thôi được, em sẽ ở lại, không đi nữa. Nhưng anh phải vất hết sách ở thư lâu đi mới được.

Lang Mỗ nói:

- Anh van em, anh lạy em. Muôn nghìn chớ bỏ anh, nhưng đừng bắt anh phải làm nhựng đỉều không thể được. Cái thư lâu này chính là nhà của anh, sách cũng là thứ mà anh quý trọng nhất. Anh van lạy em đấy, em bảo anh làm bất cứ việc gì khác cũng được, anh vui lòng làm tất.

Vợ ngẫm nghĩ rồi đành chịu, bởi lẽ không nỡ lìa con, cũng không đành lòng ép chồng phải bỏ sách nữa. Nàng bảo:

- Em cũng biết là không nên làm thế. Nói tóm lại, tất cả đều do mệnh đã định. Nhưng hãy nhớ là em đã cảnh cáo anh rồi đó.

Việc Lang Mỗ sống chung với một người đàn bà thần bí và người đàn bà ấy lại sinh cho chàng một đứa con, đồn đại khắp bên ngoài. Hàng xóm láng giềng đều không biết người đàn bà từ đâu đến, cũng không biết có phải cùng Lang Mỗ là vợ chồng chính thức kết hôn hay không. Có người hỏi, Lang Mỗ rất khéo léo né tránh vấn đề, bởi vì chàng đã từng hoc qua cái bản lĩnh không nói những đĩều trong tâm. Người ta loan truyền con chàng là do yêu quái sinh ra, ít nhất cũng là do một người đàn bà lai lịch không rõ ràng sinh ra.
Việc truyền đến tai quan Huyện. Huyện lệnh họ Thạch, người Phúc Châu tuổi trẻ đã sớm đắc ý nên rất hống hách, ưa tác oai tác phúc khoe danh khoe mẽ vói mọi người, vả lại y cũng là người tính tình nhỏ mọn. Y cho đòi Lang Mỗ và người đàn bà sống chung với Lang Mỗ đến - ý muốn được thấy tận mặt.

Nhan tiểu thư lập tức biến mất, Thạch huyện lệnh truyền giải Lang Mỗ đến nha môn hỏi cung. Bị tra khảo, chịu đựng khổ hình tàn khốc, Lang Mỗ vì che chở cho hai mẹ con nên không hề tiết lộ. Bí quá, Huyện lệnh phải dò thăm tin tức từ đứa tớ gái. Tớ gái đem hết mọi việc được chứng khiến ra cung khai. Thạch huyện lệnh chẳng tin yêu quái gì cả. Y đến tận nhà Lang Mỗ tìm tòi lục xét tỉ mỉ, kết quả công toi. Y ra lệnh đem tất cả sách ở thư lâu ra chất đông, phó cho một mồi lửa để tỏ ra mình không mê tín. Mọi người thấy ngọn lửa phừng phừng bốc cao, khói lên nghi ngút bao phủ khắp Lang gia nhiều ngày không tan.

Lang Mỗ được tha về nhà. Thấy toàn bộ sách trong thư lâu đã bị thiêu rụi, thêm lòng xót thương người vợ sẽ không bao giờ trở lại nữa, không nén được con đại nộ, thề nguyền sẽ báo thù. Chàng đau đớn hạ quyết tâm dùng bất kỳ phương pháp nào, quyết sẽ phải làm quan cao. Chiếu theo lời dạy bảo của Nhan tiểu thư, chàng lân la kết giao với một số bạn hữu. Bạn bè đều ưa thích và vui lòng giúp đỡ chàng hết mình. Chàng đi thăm viếng các nhà quyền thế. Đối với những phu nhân, bà lớn sang trọng thì lại hết sức ân cần. Các nhà quyền thế hứa giúp chàng làm nên quan chực. Chàng không hề nguôi nhớ Nhan tiểu thư, lại cũng không hề quên kẻ thiêu huỷ toàn bộ sách nhà mình. Chàng làm cho Nhan tiểu thư một tấm linh vị, ngày ngày thắp hương khấn vái rằng:

- Tiểu thư kính nghe lời anh cầu khấn, phù hộ cho anh đến làm quan ở Phúc Châu.

Lời khấn khứa cầu xin dường như ứng nghiệm. Bởi chẳng bao lâu chàng được phái làm Thị sát ở Phúc Châu, thanh tra toàn bộ chính tích của các quan lại Phúc Châu. Chàng đặc biệt khảo sát tỉ mỉ chính tích của Thạch huyện lệnh, phát hiện họ Thạch tham tàn phạm pháp, thiện tiện tác oai tác phúc. Chàng liền viết tờ đàn hặc họ Thạch dâng lên khiến toàn gia sản của nhà họ Thạch bị tịch biên hết.

Sau khi báo xong thù lớn, chàng đệ lên trên một tờ đơn xin từ chức. Chàng lấy một nàng ở Phúc Châu làm vợ rồi trở về quê nhà sinh sống.

Bồ TÙNG LINH khởi soạn
LÀM NGỮ ĐựỜNG viết lại
NGUYỄN QUỐC ĐOAN dịch
PTS. LÃ DUY LAN - Chàng Mọt Sách