Danh tướng Lê Thị Ngọc Ba, Chiêu Dung Công chúa

Chiêu Dung Công chúa - Lý Thị Ngọc Ba, người Mẹ Việt Nam anh hùng, chồng mất sớm. Khi đất nước bị giặc Hán xâm lược và cai trị, bà đã động viên 5 con trai của mình đứng lên dấy cờ khởi nghĩa ở làng Cốc (Làng Kim Cốc xã Hoàng Diệu huyện Chương Mỹ, Hà Nội), sau về dưới trướng của Nhị vua Hai Bà Trưng.

Sự tích về người nữ anh hùng này được Đông các đại học sĩ Nguyễn Bính ghi chép lại trong cuốn "Di tích và đền miếu nữ danh nhân Việt Nam".

Theo tài liệu thì tại xã Thiên Lộc, huyện Thiên Lộc, phủ Đức Quang xưa (nay là xã Hoàng Diệu, huyện Chương Mỹ, Hà Nội ) có ông tù trưởng tên là Đặng Công Thành kết duyên cùng bà Lý Thị Ngọc.

Ông bà vốn là người tu nhân tích đức, luôn làm việc phúc cho nhân dân trong vùng. Ông bà sinh được 5 người con trai. Sau khi chồng mất bà ở vậy một mình nuôi dạy các con trưởng thành. Sống trong chế độ tàn bạo của quân nhà Hán, bà sớm nuôi ý chí yêu nước và truyền dạy tấm lòng yêu nước cho các con.

Khi các con đã khôn lớn, mẹ con bà đã vận động nhân dân trong vùng xây dựng đồn binh, ngày đêm luyện tập quân sỹ, tích luỹ quân lương. Bà cùng con trai trưởng đóng quân ở giữa làng Cốc, đồn tiền tiêu đóng ở Cốc Thượng do Đặng Nghiễm và Đặng Liễu chỉ huy, đồn Cốc Hạ do Đặng Diên và Đặng Tiên trấn thủ.

Khi nghe tin Thái thú Tô Định đem quân về đàn áp bà đã cùng các con lãnh đạo quân sỹ chiến đấu tiêu diệt hàng trăm quân giặc.

Bị quân Hán tấn công tiêu diệt căn cứ Đất Cốc, bà Ngọc Ba và các con phải rút lui, về ẩn trú ở chùa Hương Lang. Được Thiền sư Đạo Uẩn che giấu, mẹ con Bà ban ngày tụng kinh niệm Phật, ban đêm vẫn luyện tập võ nghệ.

Nghe tin Hai Bà Trưng dấy binh khởi nghĩa, bà cùng các con cất quân về tụ nghĩa. Thấy mẹ con bà có khí phách phi thường thì Hai Bà Trưng mừng lắm và phong cho bà là Lý Thị Ngọc Ba – ý muốn tôn sùng lãnh tụ khởi nghĩa đứng đầu là Trưng Trắc, sau là Trưng Nhị và thứ ba là Lý Thị Ngọc Ba.

Sau khi tế cờ ở Hát Môn, các đạo binh của Hai Bà Trưng xung trận, quân Nam dũng cảm tả xung hữu đột, chống trận vang trời, cờ bay rợp đất, Hán quân Tô Định bại trận, binh tướng Nhị vua Hai Bà Trưng thu phục được 65 thành, lập lên nước Lĩnh Nam.

Nhị vua Hai Bà Trưng sắc phong bà Lý Thị Ngọc Ba là Chiêu Dung Công chúa, cai quản đội nghĩa binh và căn cứ Đất Cốc Sau chiến thắng, bà được Hai Bà Trưng thưởng trọng và phong cho vùng đất Kim Cốc làm đất thang mộc.

Từ đó, bà cùng các con tổ chức cho nhân dân trong vùng làm ăn xây dựng quê hương. Tương truyền, vào một hôm (ngày 6 tháng chạp) trời đất bỗng mây mù kéo đến, gió cuộn lên cả một vùng sông Đáy, người ta thấy mẹ con bà xuống thuyền.

Khi sóng yên, gió lặng chờ mãi không thấy mẹ con bà trở về, biết mẹ con bà đã hoá, Nhị vua Hai Bà Trưng vô cùng cảm kích nên lệnh cho dân trong vùng lập miếu, xây đình để thờ phụng mẹ con bà.

Kể từ đó, để tưởng nhớ đến công lao của bà và các con nhân dân trong vùng lấy ngày mùng 6 tháng chạp hàng năm là ngày giỗ cùng là ngày hội của dân làng Kim Cốc. Dưới thời Lê Trung Hưng, vua đã từng cử đại thần về đây làm lễ dâng hương để tưởng nhớ công lao của bà và các con.

Danh tướng Lý Thị Ngọc Ba - Chiêu Dung Công chúa trong đạo thờ Mẫu tứ phủ Việt Nam được nhân dân vinh danh là Chầu Bà Đệ tứ Khâm sai và thờ phụng ở nhiều nơi.