Danh tướng Hùng Linh Công thời Hùng Vương thứ VI

Vào đời Hùng Vương thứ sáu, Hùng Linh Công là cháu ruột vua Hùng, ông là một danh tướng. Ông được vua trao cho kim đao và 3 vạn binh mã đi tiên phong cùng với Thánh Gióng đánh tan giặc Ân. Lại được vua Hùng giao cho cai quản xứ Kinh Bắc, ông cũng có công trừ hổ để giữ cuộc sống an bình cho dân. Ông sinh ra và mất trên đất Hiệp Hòa, Bắc Giang và được thờ ở Đền IA khoảng 3700 năm nay.

Theo truyền thuyết và các tài liệu thư tịch cổ, đời Hùng Vương thứ VI, quan xứ Kinh Bắc là Hùng Nhạc hơn 60 tuổi, vợ ngoài 40 tuổi, vẫn chưa có con trai. Ngày đầu xuân, ông bà đi vãn cảnh trên dòng sông Như Nguyệt (sông Cầu), qua vùng núi thì trời tối. Họ vào đền Y Sơn nghỉ, lễ phật cầu phúc.

Đêm ấy xảy ra thần mộng, từ đó, phu nhân có thai. 12 tháng sau, nhằm vào ngày 12/10 năm Đinh Hợi, bà sinh ra con trai "tay chân mập mạp, hình dong tựa lân hổ, cốt cách tựa bách tùng". Ông bà đặt tên là Hùng Linh Công.

Hùng Linh Công khôi ngô tuấn tú, văn võ song toàn, 15 tuổi đã cao 9 thước, hàm én, mắt phượng, mày ngài. Đôi vai có thể đỡ trăm cân đá rắn, lại tỏ ra là thiên tư hiểu biết, đức độ hơn người.

Một hôm, nhân lúc nhàn rỗi, vua gọi Linh Công vào triều để thử tài. Linh Công đối đáp trôi chảy, được vua xuống chỉ giao làm Bồ Thống.

Tương truyền, lúc bấy giờ, nhiều nơi thường có hổ dữ hại dân. Vua bèn sai Linh Công đem 500 binh mã vào nơi núi cao, rừng sâu để trừ diệt.

Khi quân của Linh Công đến giáp giới ngọn núi nào, hổ dữ nơi ấy đều gầm gào ra tự phục. Chỉ sau 5 tháng, tất cả hổ dữ đều bị bắt sống. Từ đó, nhà nhà được yên ổn. Vua phong cho Hùng Linh Công làm Thống quốc quân giám tả phụ, trông coi xứ Kinh Bắc.

Lúc bấy giờ, giặc Ân từ phương Bắc kéo sang xâm lược nước ta. Thế giặc rất mạnh, nhân dân nhiều vùng bị cướp phá, tướng sĩ triều đình hao tổn nhiều. Trước tình thế nguy nan, vua cho triệu Hùng Linh Công về triều. Linh Công tâu rằng "vua sai tới đó không dám từ nan. Đất này đánh thì khó, giữ thì dễ vì dựa vào mép sông".

Vua liền ban cho Hùng Linh Công thanh kim đao và 3 vạn binh mã đi tiên phong cự chiến. Hùng Linh Công vâng lệnh, bái tạ trước bệ rồng, xuất quân đánh giặc. Khi đến đất Hiệp Hòa, vị tướng này còn chiêu mộ thêm hàng trăm dân khỏe mạnh. Linh Công trú quân tại đây, kiên trì giữ vững để bồi dưỡng binh sĩ trước khi xuất quân đánh trận.

Cũng theo truyền thuyết, sau khi Linh Công xuất binh, vua cho lập đàn tế trời đất. Ba ngày sau, gió mưa bỗng nổi đùng đùng, trời đất tối tăm, một ông già cao 9 thước xuất hiện. Vua kính mời vào phủ hỏi han việc chống giặc thế nào, ông lão nói "nếu cầu được bậc hiền tài thì giặc Ân sẽ bình được".

Cho rằng đó là Lạc Long Quân xuống phù hộ cháu con, vua rất mừng, lệnh cho sứ giả đi cầu người tài trong thiên hạ. Cuối cùng, triều đình đã tìm được Phù Đổng Thiên vương Thánh Gióng.

Khi thấy Thánh Gióng đến, Hùng Linh Công liền xuất binh tiếp ứng. Đến chân núi, các đạo quân hợp binh đánh một trận lớn với giặc, đất trời mù mịt, giặc Ân tan vỡ, bỏ chạy tán loạn.

Đánh tan quân giặc, Thánh Gióng tới Sóc Sơn bỏ áo giáp lại, cưỡi ngựa bay về trời. Hùng Linh Công cũng lui quân về xã Hiệp Hòa.

Vào ngày 8/8, trời đổ mưa, chợt nghe ba tiếng sét lớn, binh sĩ, nhân dân hoảng hốt chạy ra xem thấy Hùng Linh Công cưỡi trên con hổ đen, tay cầm thanh Kim đao từ từ bay lên, đến đầu núi thì biến mất.

Nhân dân lập đền thờ cúng, đồng thời làm biểu tấu lên vua. Vua sai trăm quân đem sắc chỉ, mũ áo đến nơi làm lễ và truyền cho chúng dân tu sửa nơi đền miếu tế tự hương hỏa, lại sắc phong mỹ tự "Y Sơn linh tích đại vương". Đồng thời, vua cho phép xã Hiệp Hòa được phụng tế, hàng năm sai trăm quan về tế lễ.

Trong "Ngọc phả quốc lục" có ghi hàng năm có 10 ngày lễ tại Đền IA, về sau chỉ còn duy trì đều đặn ba ngày lễ: Lễ hội "Phu nhân thánh mẫu" ngày 15 - 16 - 17 tháng 1 âm lịch (người dân thường gọi là Lễ hội chùa IA), Lễ Thánh sinh ngày 12 tháng 10, Lễ Thánh hóa ngày 8 tháng 8. Lễ hội Chùa IA với các nghi thức tế lễ, dẫn rước hấp dẫn cùng các trò chơi dân gian đã được so sánh với Hội Phủ Rầy của Nam Định: "Vui nhất là Hội Phủ Rầy, Vui thì vui thật chẳng tầy Hội IA ".

Ngay từ thời Hùng Vương thứ 6 hàng năm xuân thu nhị kỳ vào ngày mùng 2 tháng 2 và ngày 12 tháng 8 vua sai trăm quan về tế lễ ở Đền IA (Đoạn 26), các triều đại phong kiến sau này cũng vậy (cuối Đoạn 28, cuối Đoạn 32), đó là quốc tế thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn của cha ông chúng ta. Rất tiếc vào thời đại chúng ta hiếm người biết đến nhân vật lịch sử Hùng Linh Công, người có công lớn với dân tộc.