Chuyện chàng đánh cá Ourachima

Thuở trước, ở làng nhỏ nọ có chàng đánh cá trẻ tuổi tên là Ourachima sống cùng cha mẹ. Túp lều của họ tách biệt với ngôi làng, nép mình dưới vách đá ăn ra biển; với một bên là rừng thông trải dài. Những hôm trời đẹp, Ourachima ra biển từ tảng sáng và trở về sớm hay muộn tùy xem hôm ấy cất được mẻ cá đầy hay chưa. Lắm khi tối muộn anh mới trở về, và thường những lúc ấy, bố mẹ anh ra đứng bên bãi biển, sốt ruột dõi về phía chân trời để trông bóng hình con thuyền nhỏ, lòng tự hỏi chuyến cá hôm nay có đủ ra chợ bán ngày mai hay không.

Một ngày - đó là một buổi sáng mùa xuân tươi đẹp, trời quang mây tạnh và gió ấm thổi lao xao qua rừng thông - Ourachima lại ra biển sớm, lòng thầm mong cất được mẻ cá đầy để về cho chóng, còn thời gian tán gẫu với bạn bè trong làng, chứ lâu lắm rồi, anh chưa có dịp hàn huyên với họ. Nhưng anh sớm thất vọng. Anh hoài công quăng lưới, thu về lần nào cũng chỉ lưới không. Quá trưa lâu rồi mà anh vẫn chưa bắt được con cá nào. Vậy là, anh quyết thử vận may lần cuối và nếu lại là lưới không, anh sẽ về nhà, bởi xem ra hôm nay anh gặp vận rủi rồi.

Nhưng lần này, dường như may mắn đã mỉm cười với anh. Vừa định kéo lưới lên, anh đã thấy nặng tay. Anh vận hết sức lực mà kéo cho tới khi trông thấy con mồi. Đó là một con cá vền anh chưa thấy bao giờ. Nó không những to hơn tất thảy những con cá anh từng bắt được mà còn đẹp đến nỗi Ourachima cứ ngẩn ngơ nhìn. Mình nó óng ánh bạc và ánh mặt trời rọi lên lớp vảy khiến nó sáng lên đủ sắc cầu vồng. Nhưng đẹp hơn cả là đôi mắt cứ nhìn Ourachima buồn bã đến nỗi anh chẳng còn lòng dạ nào mà bắt nó. Vả chăng, mang một con cá đẹp nhường vậy ra chợ bán thì thật tiếc. Vậy là, Ourachima thận trọng gỡ con cá vền ra khỏi lưới và thả lại biển. Như một tia sáng, con cá rẽ sóng rồi lại quay nhìn Ourachima với ánh mắt biết ơn và lặn mất.

Ourachima chèo thuyền quay về bờ, nghĩ ngợi mông lung, không sao quên được ánh van lơn trong đôi mắt con cá vền. Anh quyết định không nói với ai về con cá lạ thường. Dầu sao, có nói người ta cũng khó mà tin, không khéo lại còn cười nhạo anh vì đã thả mất con cá lạ thế. Bố mẹ anh đã đứng trên bờ từ lúc nào, trông thấy con trai buồn bã và kiệm lời thế thì đoán chừng anh chẳng bắt được gì nên ra sức an ủi anh, nói rằng chuyến ngày mai ắt sẽ thuận lợi hơn.

Hôm sau, trời còn đẹp hơn nữa và Ourachima chèo thuyền đi từ bình minh. Anh vừa chèo vừa lặng nhìn bờ biển nơi vách đá, rồi túp lều dần khuất khỏi tầm mắt. Ra đến giữa vịnh, anh neo thuyền lại và chuẩn bị quăng lưới. Nhưng chưa kịp làm thì anh nghe thấy ai đó gọi tên mình:

- Ourachima, Ourachima!

Anh thảng thốt nhìn quanh, bởi ai lại có thể gọi anh ở đây cơ chứ, giữa nơi sóng nước thế này. Anh chỉ trông thấy độc một con rùa lớn đang vội vã bơi đến sát mạn thuyền mình. Chẳng có lẽ nó đã gọi anh?

Quả vậy, khi đã tới cạnh thuyền, con rùa liền ngóc đầu lên khỏi mặt nước và nói bằng tiếng người:

- Ourachima này, vua thủy tề ngự trong thủy cung sâu dưới đáy đại dương cử tôi đến đây. Hôm qua, anh đã cứu con gái độc nhất của ngài; nên đức vua có nhã ý mời anh xuống thăm thủy cung, tới giờ chưa người nào có diễm phúc đó đâu. Hãy ngồi lên lưng tôi, tôi sẽ chở anh xuống đó!.

Ourachima ngạc nhiên đến nỗi mất một hồi mới hiểu lời con rùa nói; nhưng anh không biết có tin được lời rùa không. Thấy anh có ý ngần ngại, con rùa nói thêm: "Đừng sợ; mai tôi lớn lắm, anh có thể ngồi thoải mái. Cũng không phải sợ dòng nước, nước sẽ rẽ ra cho chúng ta đi và anh thậm chí còn không bị ướt chút nào. Đi nào, vua thủy tề và công chúa đang đợi."

Ý nghĩ mình là người đầu tiên được thăm thủy cung dưới lòng đại dương thực sự thôi thúc anh, chẳng những thế vua của bốn bể còn đích thân chờ đón anh. Vậy là anh chẳng ngần ngừ lâu hơn nữa, vội rời thuyền trèo lên lưng rùa - cái mai quả là lớn hơn anh nghĩ và anh có thể ngồi thoải mái trên ấy thật.

Con rùa bắt đầu bơi, nước rẽ ra cho họ một lối đi hẹp. Vừa lặn xuống, con rùa vừa kể với anh:

- Anh cần biết rằng mỗi năm một lần, công chúa của chúng tôi được quyền đi dạo quanh cung điện. Vào hôm ấy, công chúa hóa thành con cá vền bạc và chúng tôi - bởi tôi là vú nuôi của công chúa - bơi lội trước cửa cung điện. Hôm qua cũng thế, chỉ có điều, hôm qua công chúa cứ muốn đi xa khỏi cung điện, chứ không chịu bơi quanh như lệ thường. Tôi đã cố khuyên can công chúa, nhưng vô ích. Tôi chưa kịp cản, công chúa đã bơi vụt đi, nhanh đến nỗi tôi đã mất dấu. Tôi mới thất kinh làm sao chứ! Bởi công chúa nào đã có mấy kinh nghiệm và chẳng biết hiểm nguy gì đang chực chờ ngoài xa. Quả vậy thật, khi trở lại nàng vô cùng hoảng loạn, và thực may cho nàng khi sa vào lưới một người nhân hậu như anh. Lần sau nàng sẽ biết nghe lời hơn.

Giữa lúc đó, họ đã tới một vườn hoa thủy sinh và giữa những xoáy nước trước mắt họ đột ngột xuất hiện cổng cung điện của vua thủy tề.

Chao ôi, nó mới đẹp làm sao! Cổng làm toàn bằng san hô đỏ, loại rực rỡ nhất, mái lợp toàn xà cừ tinh khiết nhất, còn cột kèo thì dát toàn ngọc trai viên lớn và trắng nhất bốn bể. Cung điện thì phát ra thứ ánh sáng màu lam kỳ lạ mà Ourachima không sao giải thích được.

Anh quay lại; phía sau, nước đã đóng lại và từng đoàn cá phát lân tinh đang bơi qua bơi lại. Ở lối vào cung điện mới nhộn nhịp làm sao; cá lớn cá nhỏ, bạch tuộc, sao biển, mực nang, cua bể và bầy tôm rồng đi ra đi vào, nhưng lạ mắt nhất ấy là qua ngưỡng cửa tất cả đều biến hình. Những con đi vào lập tức mang dạng người và vận những bộ đồ thêu, hoặc giả vẽ hình những sinh vật biển là chúng lúc trước. Còn những con đi ra mất ngay hình dạng người và trở lại làm cá, sao biển...

Khi rùa và Ourachima đi tới cửa, tất cả đều nghiêng mình kính cẩn. Con rùa cũng biến hình và đột nhiên Ourachima thấy bên cạnh mình là một bà vú nuôi đang tươi cười vận váy thêu toàn hình rùa.

- Chúng ta tới nơi rồi! - con rùa, hay đúng hơn là bà vú nuôi nói. Hôm nay ở đây náo nhiệt hơn hẳn bởi mọi sinh vật đã truyền tai nhau rằng chúng tôi sẽ đón khách quý đến từ vương quốc loài người và rằng vua thủy tề cùng công chúa sẽ mở tiệc khoản đãi. Nhanh nào, đừng để chủ nhà chúng tôi phải đợi.

Họ đi qua sân cung điện nơi ai nấy đang đứng tụm lại thành nhóm đều nghiêng mình trước anh. Thế rồi, họ bước vào chính điện. Ở đây đẹp không thua gì bên ngoài, khắp nơi còn được dát thứ đá kỳ lạ nào đó mà Ourachima không sao nhận được hình dạng bởi chúng phát ra thứ ánh sáng màu lam chiếu rạng cả cung điện anh đã thấy từ bên ngoài. Ở lối vào có năm cung nữ vận kimono thêu hình cá vền bạc đứng sóng hàng. Thấy chàng thanh niên và bà rùa, họ xúm lại dẫn hai người đi qua hành lang dài vào đại điện. Ở đây, công chúa và các cung nữ hầu cận đang đợi sẵn. Con gái vua thủy tề là người duy nhất vận chiếc váy dài bằng lụa trắng không có hình trang trí gì; nhưng mỗi cử động của cô lại khiến những nếp váy sáng lên và lấp lánh như bọt biển. Công chúa nhiệt thành chào Ourachima và nước mắt lã chã cảm ơn anh đã tha mạng cho mình. Thế rồi, cô dẫn anh băng qua phòng tới diện kiến vua thủy tề. Vua của bốn bể uy nghiêm đến nỗi không ai có quyền trông thấy ngài; vậy nên để xuất hiện trong bữa tiệc, ngài phải giấu mình sau bức rèm ngọc trai dày. Giọng nói phát ra từ phía sau tấm rèm cảm ơn Ourachima đã cứu tính mạng công chúa, giọng nói ấy nghe trầm và điềm tĩnh, như tiếng sóng từ xa vọng lại. Cảm ơn chàng thanh niên xong, vua hạ chỉ khai tiệc.

Một hồi kèn gióng giả vang lên, thế rồi trên bốn bức tường phòng những cánh cửa lập tức mở ra, và các thị tì tiến vào mang cho mỗi vị khách một bàn khảm xà cừ toàn cao lương mĩ vị. Công chúa dẫn Ourachima vào vị trí danh dự, ngay cạnh cô rồi những viên cận thần cũng như khách khứa ngồi vào chỗ của mình theo thứ bậc thành một hàng dài dọc hai bức tường. Và trong lúc tất cả đang khoan khoái thưởng thức nào tảo nào hải sâm, công chúa bắt chuyện với vị khách, kể cho anh nghe thói quen của những vị khách mời và cuộc sống trong thủy cung.

- Như chàng thấy đấy, tất tật cư dân của biển cả đều gặp nhau ở đây và đều đối đãi với nhau thân tình, cá mập với cá tuyết và sao biển, bạch tuộc với cá trích dù cho ra ngoài đại dương họ là những kẻ thù không đội trời chung. Trong cung điện hoàng gia tất cả đều là bạn bè - đó là luật của vương quốc chúng em. Em hy vọng rằng chàng thấy vui khi ở đây. - công chúa nói để kết thúc câu chuyện.

Sau bữa tối, các nhạc công đứng vào một góc phòng và chơi nhạc, nhảy múa trên những vỏ sò hết sức điêu luyện. Theo nguyện vọng của công chúa, các khách mời lần lượt đứng lên, cúi chào khán giả rồi biểu diễn điệu nhảy đặc trưng của loài mình. Những chú rùa đung đưa như ru con, cá chình uốn mình và vặn xoắn cơ thể mảnh mai, cua có bài nhảy lùi; nhưng thú nhất phải kể đến những chú cá chuồn, với điệu nhảy kỳ lạ, chúng búng mình lên không trung theo tiếng nhạc rồi lại phất mạnh hai tay áo kimono, điệu bộ thật duyên dáng.

Phải mất một hồi lâu tất cả mới hoàn thành lượt nhảy của mình; và cuối cùng khi tất cả những người tham gia đã xếp thành hàng dài và nhảy cùng nhau thì công chúa mời Ourachima đi một vòng thăm cung điện. Không để các vũ công vui vẻ nhận ra, họ rời căn phòng và công chúa đưa Ourachima đi dọc những hành lang dài, mở hết cửa này đến cửa khác. Mỗi phòng lại mang một vẻ đẹp riêng và nhìn ra một cảnh biển khác nhau. Đến phòng nào, công chúa cũng giải thích cho chàng thanh niên họ đang nhìn thấy vùng nào và ở đó thì có những sinh vật gì.

Đi hết phòng này đến phòng khác, chợt Ourachima nhớ ra rằng mình đã ở dưới lòng biển khá lâu. Bây giờ chắc hẳn đã tối trời, mà có khi đã là sáng hôm sau rồi, và bố mẹ anh chắc là đang lo lắng lắm. Nghĩ thế, anh cảm thấy nhớ làng mạc da diết; có lẽ đến lúc trở về rồi.

Công chúa nhận thấy tâm trí Ourachima đang lơ đãng và nàng hỏi anh cớ sao lại buồn. Khi anh nói anh muốn trở về, nàng buồn ra mặt và đôi mắt tuyệt đẹp của nàng rơm rớm khi nàng nói:

- Tiếc thật, em hy vọng chàng sẽ vui khi ở nhà chúng em và sẽ ở lại vương quốc này mãi mãi. Ở đây ai cũng tốt và tiếp đãi chàng chu đáo. Chàng hãy nghĩ cho kỹ, có thể giờ quay lại đất liền chàng sẽ chẳng vui thú nữa đâu.

Ourachima sửng sốt khi nghe những lời này; anh tiếc vì đã khiến công chúa buồn đến thế, nhưng anh quá khát khao được gặp lại cha mẹ, được thấy lại ánh mặt trời, làng quê và bạn bè. Vậy là anh lịch thiệp cảm ơn công chúa vì lời đề nghị nàng dành cho anh, nhưng xin nàng đừng giận, bởi là người, anh chỉ cảm thấy mình thuộc về xứ người mà thôi.

- Nếu chàng đã quyết chí trở lại, em cũng không giữ! - công chúa nói - nhưng đợi một lát, em muốn tặng chàng một kỷ vật.

Nàng nắm tay Ourachima dẫn anh tới nơi sâu nhất của cung điện, đi thẳng vào phòng cất giấu kho báu của vua thủy tề. Ở đây có vô vàn ngọc trai và đá quý; nhưng công chúa chẳng bận tâm đến số ngọc ngà châu báu ấy, mà đi thẳng vào một góc, lấy ra một hộp gỗ nhỏ giản dị và đưa cho Ourachima.

- Chàng sẽ không thể tìm thấy ở đâu trong thiên hạ nhiều báu vật như ở đây; và em có thể ban tặng cho chàng bao nhiêu ngọc ngà châu báu tùy sức chàng mang đi. Nhưng em muốn tặng chàng thứ quý giá hơn, bởi em muốn khi ở thế giới trên kia, chàng sẽ chẳng thiếu thốn thứ gì. Hãy cầm lấy chiếc hộp này. Bên trong là viên đá quý đại dương trị giá hơn tất thảy châu báu trên đời bởi nó có thể tạo ra bất cứ thứ gì. Trong đáy hộp có một lỗ nhỏ. Chỉ cần chàng thì thầm vào đó điều mình muốn, rồi vỗ tay ba lần, điều chàng muốn sẽ ở ngay trước mặt. Nhưng chàng hãy nhớ kỹ một điều: nếu muốn sống hạnh phúc, đừng bao giờ mở hộp này ra!

Ourachima cảm ơn công chúa rồi nói lời từ biệt; ra đến điện anh gặp lại bà rùa. Tất cả khách khứa đều đã xếp thành hàng ra tới tận cửa. Qua thềm cửa, bà vú nuôi đã biến lại thành rùa và Ourachima, tay cầm chiếc hộp leo lên lưng rùa.

Lại một lần nữa, nước rẽ làm đôi, để ra một khoảnh ngày càng sáng hơn và cuối cùng họ cũng lên tới bờ. Ở đó, rùa chào tạm biệt:

- Giã biệt Ourachima, thỉnh thoảng hãy nhớ đến công chúa của chúng tôi!

Dứt lời, nó biến mất. Ourachima nhìn quanh quất và sửng sột tột độ: tất cả đều vừa thân thuộc lại vừa lạ lẫm. Anh nhận ra vịnh quê hương và vách đá. Nhưng ở nơi trước kia là túp lều của cha mẹ anh, giờ chẳng có gì ngoài cát, rừng thông đã trải dài và rậm rạp hơn xưa. Không hiểu điều này nghĩa là gì, Ourachima vội rảo bước về làng; con đường dẫn tới đó giờ rậm rịt cỏ xanh cứ như thể lâu lắm rồi không ai qua lại. Ngôi làng cũng đổi thay hoàn toàn. Nhà cửa to rộng hơn, khang trang hơn và mọc lên san sát. Ourachima không nhận ra một gương mặt quen thuộc nào; tất cả những người anh gặp đều xa lạ đối với anh. Cuối cùng, một trong số họ cũng chặn anh lại và hỏi:

- Cậu đến từ đâu thế chàng trai trẻ, và cậu tìm ai?

Khi Ourachima xưng tên, người lạ trả lời:

- Ourachima ư? Lạ quá nhỉ; theo như tôi nhớ thì ở làng này chưa từng có ai tên là Ourachima.

Ngày càng nhiều người xúm lại quanh chàng thanh niên bất hạnh, tò mò nhìn anh và xì xào bàn tán:

- Cậu này lạ quá nhỉ; chẳng ai biết cậu ta cả, thế mà cậu ta cứ khăng khăng là người làng mình.

Cuối cùng, họ quyết định đem chuyện này đi hỏi thầy tu thông thái trong ngôi chùa phía sau làng. Vị thầy tu ngạc nhiên khi thấy bao nhiêu là người kéo đến chỗ mình, rồi ông chăm chú nghe câu chuyện kỳ lạ.

- Ourachima ư? Ourachima nào nhỉ? Tôi không biết Ourachima nào, nhưng mà cái tên này tôi từng nghe qua rồi. Đợi đã, tôi sẽ thử nhớ lại xem sao.

Và, ông đã nhớ ra:

- Theo truyền thuyết xưa mà tổ tiên tôi kể lại, có một chàng đánh cá tên như thế, một ngày anh ra khơi giữa hôm trời trong gió lặng và không bao giờ trở về nữa. Người ta đã tìm thấy con thuyền của anh neo giữa vịnh. Nhưng cậu chẳng thể có điểm gì chung với Ourachima này được, bởi chuyện này xảy ra có tới hơn ba trăm năm rồi.

Vậy là Ourachima hiểu ra thời gian dưới thủy cung trôi chậm hơn trên mặt đất. Anh kể cho tất cả những người đã dẫn anh đến nhà thầy tu chuyện xảy ra với mình, anh đã bắt được rồi thả con gái vua thủy tề ra sao, làm thế nào anh tới thăm thủy cung dưới lòng đại dương và công chúa đã bịn rịn chia tay, đã tặng anh hộp quà phép thuật ra sao. Nói đến đây anh chợt nghĩ hẳn không phải ý tồi nếu có bữa ăn trọng thể khoản đãi những hàng xóm mới của mình, bậc con cháu của bạn bè cũ. Anh vội xoay cái hộp và kề miệng vào cái lỗ trổ ở đáy mà thì thầm:

- Tôi cần một bữa ăn cho thầy tu đáng kính và bạn bè tôi!

Rồi anh vỗ tay ba lần và ngay tức thì, trước mặt mỗi người, một bàn ăn với những món tuyệt ngon xuất hiện. Ai nấy đều sửng sốt, cảm ơn Ourachima và hối anh kể thêm chuyện dưới lòng biển. Vị thầy tu mang giấy, mực, nghiên tới ghi lại tại chỗ câu chuyện kỳ lạ này.

Ourachima ở lại trên bãi biển nơi trước đây anh đã từng sống với cha mẹ mình. Anh hỏi xin chiếc hộp một túp lều nhỏ giống hệt như túp lều trước kia của cha mẹ anh và sống ở đó như ba trăm năm trước. Nhưng anh không còn đi biển nữa; một phần bởi anh tránh đánh bắt những người bạn dưới biển của mình, mặt khác giờ anh không cần đánh cá kiếm sống nữa: chiếc hộp cho anh mọi thứ anh cần. Vả lại Ourachima cũng chẳng lấy đâu ra thời gian đi đánh cá nữa, bởi từ khắp nơi người ta đổ xô tới gặp anh để nghe kể chuyện về thủy cung dưới lòng biển. Ourachima thân thiện với tất cả mọi người và những người đặc biệt nghèo khổ đều ra về với đồ ăn thức uống và đôi khi với quần áo mới.

Chẳng mấy chốc tin tức về anh đánh cá đã tới thăm cung điện của vua thủy tề và ban phát quà cho dân nghèo tới tai lãnh chúa. Ông này cho rằng chuyện đó hết sức kỳ lạ. Biết đâu anh đánh cá lại chẳng phải là một thầy bùa độc ác? Vậy là ông cử hai viên quan tới làng chài để dò hỏi kỹ hơn và để xem anh đánh cá có phải là một tên bịp bợm, một kẻ phản loạn hay thậm chí là thầy bùa hay không.

Hai viên quan lên kiệu và đi suốt ba ngày thì tới được túp lều bên bờ biển. Ourachima kính cẩn chào họ và cũng kể cho họ nghe chuyện đã xảy ra với mình dưới thủy cung. Hai viên quan lắng nghe nhưng lòng đầy hoài nghi, họ lắc đầu ngờ vực rồi cuối cùng một người hỏi:

- Thế cái hộp, nó làm ra bạc được à?

- Công chúa nói rằng viên ngọc trong đây là viên ngọc quý có thể tạo ra vạn vật, kể cả bạc.

Ourachima đáp, ước có một đống bạc trắng; rồi anh vỗ tay ba cái, và một đống bạc đã xuất hiện trước mặt hai viên quan đang không khỏi sửng sốt. Vậy là viên quan chức sắc cao hơn nói:

- Ở đây, chỉ có lãnh chúa được quyền làm ra bạc thôi. Ngươi đã vi phạm luật đó, vậy nên ta tịch thu chiếc hộp! Chúng ta sẽ lập tức xem ngươi giấu viên đá biển gì hay bất kể trò phù phép nào trong đó!

Ourachima sợ hãi can ngăn hai viên quan đừng mở hộp, bởi công chúa đã dặn như vậy. Nhưng hai vị này đáp:

- Lãnh chúa đã giao quyền cho chúng ta phải kiểm tra cẩn thận; nên chỉ có lời của ngài là trọng chứ không phải lời của một công chúa cá kiếc gì khác!

Họ vận hết sức để mở hộp. Cuối cùng khi nắp hộp mở ra, họ thấy một chiếc hộp thứ hai, khảm đầy ngọc trai. Các quan lấy nó ra và xem xét khắp các mặt. Thấy thế, Ourachima quỳ sụp xuống trước mặt họ và van vỉ:

- Xin đừng mở nó ra! Xin đừng mở ra!

Nhưng hai viên quan không cần mở, nắp hộp đã tự bật ra, chỉ thấy một luồng ánh sáng xanh, rồi một làn khói trắng thoát ra từ chiếc hộp. Đúng lúc đó, những đồng bạc bốc hơi và khi làn khói chạm vào Ourachima, anh bỗng biến hình kỳ lạ: khuôn mặt anh phút chốc đầy nếp nhăn, mái tóc bạc trắng, da tay nhăn nheo. Và phút chốc, anh trở thành một ông già ốm yếu, anh ngã lăn ra và tắt thở. Hoảng sợ, hai viên quan nhảy sang bên và đánh rơi chiếc hộp. Từ đó cát ào ạt tuôn ra, tuôn ra mãi, ngày một nhanh và nhiều hơn cho đến khi chiếc hộp, xác của Ourachima, túp lều, bờ biển, vách đá, rừng thông và cả hai viên quan đều bị cát chôn vùi.