Hai quan tiền đồng của hồ ly

Ngày trước có một ông già cứ sớm tinh sương lại dậy đi nhặt phân. Một hôm ông thấy ở trong một cồn nhà gác có mấy con hồ ly đang đùa bỡn với nhau. Chúng ham vui quên cả trông con cái, có một con hồ ly con từ trên nhà gác ngã lộn xuống nằm lăn quay ra đất.
Ông già vội chạy lại, bế hồ ly lên, giơ cả hai tay đưa nó lên gác. Vừa đưa lên ông vừa gọi to:
- Mau ra đỡ lấy con này! Các ngươi quá ham vui đùa, rơi cả con xuống mà củng không biết, thật chẳng nên chút nào!
Một con hổ ly chạy vội tới đón lấy con, sướng quá mặt mày tươi tỉnh, vội thò chân xuống vẫy vẫy với ông già, ý nói: "Ông đợi đấy".
Lát sau nghe "coong" một tiếng trên mặt đất, một đồng tiền đồng từ trên gác ném xuống. Ồng già hiểu thầm trong bụng: "Đồng tiền này để đền ơn cho ta đây! Chớ coi đồng tiền nhỏ, người ta có lòng là quý". Ông già bèn nhặt đồng tiền bỏ vào túi ở lưng áo.
Sáng hôm sau ông lão đi nhặt phân, qua lối ây lại thấy trên mặt đất có hai đồng tiền. Ông già rất vui. "Chẳng cần phải hỏi củng thấy là cho ít quá, chắc lòng áy náy nên đã cho thêm đây", nghĩ vậy ông già nhặt tiền bỏ vào túi ở lưng. Ai ngờ sáng ngày thứ ba khi đi nhặt phân qua chỗ đó, ông già lại thấy trên mặt đất có ba đồng tiền. Ông già trong bụng rất mừng: "Ngươi đã tự nguyện ban thưởng thì ta cứ nhận! Ta cũng không sợ nhiều, càng nhiều càng tốt"!
Cứ thế hàng ngày đi lượm phân, ông già lại qua chỗ nhà gác nhặt tiền. Hôm nay hai đồng, ngày mai lại ba đóng. Lần nào đến nhặt lần ấy cũng có. "Chà, khỏi lo tiền rượu". Ông già mừng hú trong lòng.
Sáng hôm ấy ông già lại đến nhặt tiền, nhìn mãi ngó mãi, không thấy có tiền, chả có đồng tiền nào cả! "Họ không cho rồi!" Đang định bỏ đi bỗng từ trên gác ném xuống hai sợi dây nhung rất đẹp, ông già nhặt lên suy nghĩ, lòng thầm hiểu: "Khỏi phải hỏi, người ta cho dây để ta mang về xâu tiền đây". Thế là ông nhặt lấy dây, cuộn lại. "Thấy chưa, họ nghĩ cho ta chu đáo biết nhường nào"!
Con dâu ông lão đi vào định vén rèm lấy cái chổi quét lò để dùng thì thấy bô chồng đang dùng sợi dây nhung hoa đẹp đến thế để xâu tiền. Chị ta bèn hỏi:
- Sợi dây đẹp đến thê này bô lấy ở đâu về thế?
Bố chồng chị ta đáp:
- Bố nhặt ở dưới nhà gác đằng Đông!
- Để con xem nào!
Chị con dâu xem xong bỗng trợn to mắt lên hỏi:
- Á, sợi dây nhung hoa này vốn của con, chính tay con trộn chỉ ngủ sắc, tự tay con se lấy, con nhận ra mà!
Rồi chẳng đợi ông bố chồng trả lời, chị ta hỏi lại ngay:
- Bố ơi, thê còn tiền kia ở đâu ra?
Ông bố chồng đáp:
- Bố nhăt ở dưới nhà gác đằng Đông.
- Bố nhặt được bao nhiêu?
- Vừa đúng hai quan.
- Kể cũng kỳ quặc đấy! Con bị mất hai quan tiền, cũng xâu bằng hai sợi dây nhung này!
Nói rồi chị ta lườm bố chồng một cái, mi mắt xếch ngược lên và ném tọt sợi dây nhung trong tay xuống xếp lò, gằm đầu đẩy cửa mà đi.
Ông già thấy con dâu nói vậy trong lòng buồn bã thảng thốt. "Chà, thế này là thê nào? Rõ ràng tiền này là hồ ly thưởng cho ta, sao con dâu lại bảo là của nó được! Hoặc giả hồ tiên lấy của con dâu ta mà cho ta chăng? Há lại có chuyện như vậy". Ông già lòng phân vân trăm mối không sao giải đáp nổi.
Vợ ông già đẩy rèm cửa đi vào, cau mày hạ giọng bảo ông già:
- Con dâu đang khóc kia kìa. Ồng mau mang hai quan tiền này trả cho nó. Ồng không uống rượu được đâu!
Ông già nghe nói đến chữ "trả" thì trong lòng nổi cơn bực dọc, bèn bảo:
- Tiền này là của hồ tiên thưởng cho tôi, đâu có phải mượn từ tay của con dâu nhà ta, sao lại có chuyện đem trả cho nó? Đem trả cho nó còn ra thể thống gì nữa? Há chẳng thành chuyện bố chồng ăn trộm tiền của con dâu ư? "Không ai khảo mà xưng, lạy ông tôi ở bụi này"!
Ông già không chịu đem hai quan tiền trả lại con dâu, vợ ông già không chiu, cứ ở bên ông mà chì chiết. Ông già trong lòng uất ức tức nhịn không nổi, nhảy khỏi bếp lò, xỏ giày bảo:
- Tôi phải đi hỏi hồ ly xem chúng nó định giở trò quỷ gì đây?
Ông chạy xộc tới nơi, xông lên lầu cao, giọng gào thét:
- Bọn tai dài trên gác kia nghe đây, con chúng mày rơi xuống đất, tao tốt bụng tốt dạ bế nó lên hai tay trao trả. Cũng đâu thèm mở miệng đòi chúng mày thưởng tiền thưởng bạc. Chúng mày muốn cho một đồng thì cho, không cho thì thôi. Nghìn chẳng cần, vạn chẳng thiết, dù sao chúng mày cũng không nên lấy trộm tiền của con dâu tao để thưởng cho tao chứ! Có phải đúng là thế không? Mở miệng khai ra mau, đừng có giả câm giả điếc nữa!
Đúng lức ông đang cao giọng, thì một người cao tuổi đi tới vỗ vai ông mà bảo:
- Ông anh này, tôi nghe rõ cả rồi, ông anh mở miệng là bảo hồ ly ăn trộm tiền của con dâu ông, không đúng đâu! Ông nói oan cho người rồi đó!
- Sao?
- Việc này chính mắt tôi nhìn thấy. Một hôm con trai ông đánh chết con của hồ ly, lột lấy da đem đi bán được hai quan tiền. Sợ ông biết rầy la, nó đã giấu ông đưa hai quan tiền này cho vợ nó là con dâu ông. Con trai ông là kẻ thấy lợi quên nghĩa phải không? Hồ ly họ biết vậy và nể mặt ông già nên đến cau mảy họ cũng không, không truy cứu đến cùng. Đến nay ông bắt được trẻ không ham, hai tay đưa trả, đó là thây nghĩa dám làm. Hồ ly cảm kích đến rơi nước mắt, định báo đền ông. Khổ nỗi trong tay họ nửa đồng chẳng có, không làm sao được đành phải thu lại số tiền bất nghĩa mà con trai ông có được để tặng lại cho ông, sao ông lại vu cho họ là ăn cắp?
Người cao tuổi kia còn đang định bảo ban giải thích thêm nữa thì bỗng thấy từ phía xa có một con chó vàng lớn đang chạy tới ồng ta sợ hết hồn, lắc mình một cái biến thành một con hồ ly quặp cả đuôi lại mà chuồn mất...

TỪ ĐỎNG CỬU kể

LỲ KHÔN NGUYÊN sưu tằm. chỉnh lý VƯƠNG THẢI TIỆP biên soạn KIM DAO dịch

PTS. LÃ DUY LAN - Nước mắt Hồ Ly