Khiển tướng không bằng khích tướng - Giai thoại thám hoa Vũ Công Tể

Thời còn trẻ tuổi, thám hoa Vũ Công Tể vì hoàn cảnh neo bần, đành phải bằng lòng nhận một chức quan nhỏ ở đất Sơn Nam. Một người bạn tên là Bùi Sĩ Tiêm đến thăm bèn góp ý:
- Anh chưa lấy gì làm già, sao không dụng công mà nấu sử sôi kinh thi đỗ làm ông to bà lớn cho thỏa chí nam nhi, mà lại can tâm đi tranh đấu gạo đồng lương với bọn nha lại như thế?

Vũ Công Tể nghe bạn chê trách, tức đầy ruột nhưng cố nhịn. Cũng năm đó, Bùi Sĩ Tiêm đi thi, đỗ sau một người là Ngô Tuấn Củng. Sĩ Tiêm vốn không chịu phục Củng, lại đi thi lần nữa, nhưng rốt cuộc vẫn kém điểm Củng. Vũ Công Tể nhân cơ hội ấy nhắn lời nói khích:

- Văn chương Bùi Sĩ Tiêm rỗng tuếch như bụng trống, sao không biết lượng sức mà cứ ganh gổ với họ Ngô?

Sĩ Tiêm bị bạn khích bác, tức bầm gan tím ruột, bèn ra sức dùi mài kinh sử, trau dồi học lực, năm sau thi Hội, đỗ Hoàng giáp tiến sĩ.

Ngày vinh qui, Sĩ Tiêm cho dừng thuyền trước công sở của Vũ Công Tể, nổi hiệu trống thùng thùng, đàn sáo vang lừng, làng nước đổ ra xem nườm nượp. Sĩ Tiêm tự đắc nói với các quan ở Ti:

- Xin ông Tể cho biết: Tiếng trống bụng rỗng tuếch của ông Hoàng giáp này thế nào?

Vũ Công Tể cười đáp:

- Tiếng trống của ông hãy còn kém tiếng trống tuần hành của Ti ta nhiều lắm!

Bất ngờ 3 năm sau Tể lều chiếu lên kinh thi, đỗ luôn Thám Hoa, tiếng tăm lừng lẫy. Sĩ Tiêm đến mừng, Tể mới nói thực:

- Sở dĩ đệ được như ngày hôm nay là nhờ những lời khích bác của huynh dạo nọ đấy! Suốt 3 năm qua đệ đã đổ mồ hôi sôi nước mắt học tập, quyết chí đậu cao!

Đến lượt Sĩ Tiêm cũng cười thú nhận:

- Thì tôi đây cũng sợ quan bác chê bụng tôi rỗng tuếch như cái trống, nên tôi phải ních cho đầy chữ nghĩa! Hai người bạn ôm nhau cười ha hả, tiệc rượu kéo dài đến sáng.

Cụ VŨ CÔNG TỂ (1687 – 1735), người xã Hải Bối huyện Yên lăng - Nay là thôn Hải Bối xã Hải Bối huyện Đông Anh, Hà Nội. 32 tuổi đỗ Hội nguyên, Đình nguyên, đệ nhất giáp Tiến sĩ cập đệ tam danh (Thám hoa) khoa mậu Tuất niên hiệu Vĩnh Thịnh 14 (1718) đời Lê Dụ Tông. Năm bảo Thái 7 (1726) ông giữ chức Bồi tụng, cùng Hồ Phi Tích lên biên giới Tuyên Quang hợp đồng với sứ thần nhà Thanh xem xét các đinh đường Quốc giới giữa 2 nước. Khi Trịnh Doanh chấp chính, ông được vào triều tham dự chính sự, thăng đến Tham tụng, Lại bộ Thượng thư, tước Lãng quận công. Sau khi mất được tặng hàm Thiếu bảo.

Kiều Văn
www.hovuvovietnam.com