Ngày xửa ngày xưa, tại vùng đất Tuyên Quang, Hà Giang hùng vĩ, nơi núi rừng trùng điệp ôm ấp những bản làng bình yên, có một thổ lang giàu có nức tiếng nhưng lại hiếm muộn con cái. Ông bà nhận nuôi hai đứa trẻ mồ côi: một bé trai khôi ngô, lanh lợi và một bé gái xinh đẹp, nết na. Cả hai lớn lên dưới một mái nhà, tâm đầu ý hợp, sớm tối nảy nở tình cảm sâu nặng mà chẳng ai hay.

Khi thổ lang qua đời, người vợ góa của ông, một phụ nữ mưu mô và đầy toan tính, nơm nớp lo sợ tài sản khổng lồ của mình sẽ rơi vào tay một thổ lang lân cận có thế lực. Mụ bèn nảy ra một kế độc: dùng chính cô con gái nuôi làm con tin cho sự an toàn của mình. Biết thổ lang nọ đang khao khát có được người con gái xinh đẹp, mụ ra sức trang điểm cho nàng, dỗ dành nàng làm thiếp cho hắn, bụng nghĩ: "Một khi đã thành mẹ vợ, chàng rể sẽ để yên cho ta và của cải của ta."

Thế nhưng, mưu kế của mụ lại vấp phải bức tường kiên cố của tình yêu chân thành. Cô gái nuôi từ lâu đã trọn đời trọn kiếp với người con trai nuôi. Hai trái tim đồng điệu ấy đã hẹn ước sống chết bên nhau. Bất chấp mọi lời khuyên dỗ, dọa nạt từ người mẹ nuôi, cô gái vẫn một mực không chịu nghe theo. Thổ lang nọ chờ mãi không được, định dùng mưu đoạt lấy nàng. Người vợ góa của thổ lang liền vội vàng sai người đem trâu bò vàng bạc đến biếu, đoan chắc sẽ tìm cách bắt cô gái vâng lời.

Một buổi chiều nọ, mụ mẹ nuôi bày ra một màn kịch tinh vi. Mụ sai cô con gái chăn một đàn năm con trâu, dặn dò phải buộc mỗi con vào một cọc cho cẩn thận khi về. Cô gái sau khi cho trâu ăn no, lùa về chuồng. Tại "chòi trâu", nàng thấy đã có sẵn sáu cái cọc. Vô tư, nàng buộc năm con trâu vào năm cọc, còn cái cọc thứ sáu thì vô tình bị cỏ lấp lên, nàng không để ý rồi đi nghỉ.

Sáng hôm sau, mụ mẹ nuôi giả vờ ra soát trâu. Mụ làm bộ ngạc nhiên, vờ hỏi con gái sao lại để mất một con. Cô gái ngỡ ngàng, hết lời thanh minh. Nhưng mụ đã có sẵn kịch bản, mồm loa mép giải bắt nàng phải đền một con trâu đã "mất". Mụ gọi mọi người tới, bới đống cỏ để lộ ra cái cọc thứ sáu rồi rề rà phân bua: "Của tôi sáu trâu sáu cọc rành rành ra đấy. Chiều hôm qua nó làm mất một con trâu rồi cố ý bỏ cỏ lấp cọc để khỏi ai thấy, gian dối đến thế là cùng!"

Với chủ ý làm to chuyện, mụ sai người hầu đến trình với thổ lang nọ, bắt cô gái phải đền trâu. Cô gái sợ hãi, khóc lóc van xin mẹ nuôi thương xót. Nhưng mụ lại làm ra vẻ dàn xếp, bảo cô gái bán mình cho thổ lang kia để lấy trâu đền.

Hiểu rõ mình đã mắc phải âm mưu tàn độc của người mẹ nuôi, cô gái đau khổ tìm đến người yêu ở gốc cây ven rừng để than thở. Giữa lúc đôi tình nhân đang giọt ngắn giọt dài thì người mẹ nuôi cùng đám người hầu kéo đến, xua đuổi chàng trai, cấm cửa không cho anh về. Cô gái vô cùng tuyệt vọng, ngửa mặt kêu trời rồi lao mình xuống dòng suối tự vẫn.

Xác nàng trôi theo dòng nước, vướng lại ở một ghềnh đá. Điều kỳ diệu đã xảy ra: mọi giống chim trong rừng, như thấu hiểu nỗi oan khuất của nàng, đã bay đến nhặt lá che phủ lấy thi thể cô gái.

Từ đó, một giống chim kỳ lạ xuất hiện. Chúng chỉ ăn đêm, ít ai được thấy hình dạng của chúng. Người ta chỉ biết rằng, chúng thường đậu trên cành cây cao nhất giữa rừng sâu, cứ bốn tiếng một lần, từ tối đến sáng, chúng lại cất tiếng kêu dóng dả, thấu tận trời xanh: "Năm trâu sáu cọc!"..."Năm trâu sáu cọc!"... Tiếng kêu ấy như một lời kêu oan vĩnh hằng, nhắc nhở mãi về bi kịch tình yêu và nỗi oan khuất của cô gái năm xưa.

Bạn có biết ở vùng đất Tuyên Quang, Hà Giang còn những câu chuyện cổ tích nào đầy xúc động và ý nghĩa như vậy không?