(Truyện cổ tích dân tộc Dao)

Từ thuở xa xưa, khi trời đất còn mờ ảo trong những làn sương mỏng, khi cỏ cây vẫn còn thì thầm cùng gió, khi sông suối vẫn hát khúc ca đầu tiên của đất mẹ – lúc ấy, muôn loài trên mặt đất chưa phân biệt ai là mạnh, ai là yếu, ai là chúa tể, ai là nô bộc. Đặc biệt hơn nữa, vào thời kỳ ấy, mọi loài vật – từ bé nhỏ đến to lớn – đều có thể nói chuyện với nhau bằng tiếng nói chung.

Cũng chính trong khoảng thời gian huyền thoại đó, có bảy người bạn thân thiết cùng sống chan hòa bên nhau. Họ không phân biệt giống loài, không so đo sức mạnh, chỉ đơn giản vì cùng yêu thích niềm vui trong khu rừng xanh thẳm mà gắn bó keo sơn như anh em ruột thịt.

(Xem thêm: Sự tích Cây Tre Trăm Đốt)

Bảy người bạn ấy là:

• Tào Mào – chúa sơn lâm, tức loài hổ oai phong.
• Tào Chiếp – gấu to xác, mạnh mẽ và có vẻ ngoài chậm chạp nhưng rất bền bỉ.
• Tào Gọi – chồn hôi nhỏ bé, nhanh nhẹn, lắm mưu mẹo.
• Hươu – thanh thoát, nhẹ nhàng như một cơn gió.
• Nai – nhanh nhẹn, vững vàng như bóng cây lớn.
• Và đặc biệt, Con Người – kẻ nhỏ bé nhất về thân xác nhưng lại mang trong mình trí tuệ vượt trội.

Nhóm bạn thân ấy ngày ngày rong chơi, săn bắt, khám phá khắp những thung lũng mờ sương và những cánh rừng ngập nắng. Cuộc sống tưởng chừng như vĩnh viễn bình yên nếu như không có một ngày...

Mặc dù bảy người bạn luôn cười đùa vui vẻ, nhưng trong lòng mỗi kẻ đều âm thầm mang trong mình một chút tự hào, một niềm kiêu hãnh thầm kín về bản thân. Ai cũng tin rằng mình có điểm hơn người, rằng tài năng của mình xứng đáng được bạn bè ngưỡng mộ.

Tào Mào, với thân hình vạm vỡ, bộ lông vằn mạnh mẽ và những móng vuốt sắc bén, thầm nhủ:

“Mình là vua của rừng xanh! Làm gì có ai trong bọn chúng sánh được sức mạnh và uy phong như mình?”

Tào Chiếp thì nghĩ:

“Cái thân mình tuy nặng nề, nhưng sức lực thì vô song! Đánh một cú thôi cũng làm cây đổ, ong bướm chạy tan.”

Tào Gọi - chồn hôi bé nhỏ nhưng lanh lợi - lại nhoẻn miệng cười tinh quái:

“Chúng to xác nhưng đầu óc chậm chạp. Trong khi đó, ta bé nhỏ nhưng nhanh trí, chẳng lẽ trí thông minh không đáng giá bằng sức mạnh cơ bắp sao?”

Hươu và Nai cũng không chịu kém. Họ thầm tự hào về sự nhanh nhẹn, về bước chân nhẹ như cánh chim lướt gió.

Còn Con Người thì khác. Anh lặng lẽ quan sát, không nói ra điều gì, nhưng ánh mắt ẩn chứa một tia sáng khác thường – ánh sáng của tư duy.

Một buổi chiều vàng óng ánh, khi mặt trời khuất dần sau ngọn đồi xa, cả bảy người bạn tụ tập bên gốc cây đại thụ, trò chuyện vui vẻ. Tào Mào – với thói quen hung hăng vốn có – bỗng gầm lên một tiếng rung chuyển cả không gian, làm những chú chim nhỏ trên cành phải giật mình bay tán loạn.

Nó khoe khoang:

– Các anh em! Ai cũng biết tôi là chúa tể rừng sâu. Các anh đã bao giờ nghe thấy tiếng gầm của tôi chưa? Một tiếng thôi là rừng rú phải rùng mình, suối ngàn phải rẽ lối, cây cối cũng phải cúi đầu kính nể!

Mấy người bạn khác, vốn đã quen với tính cách khoa trương của Tào Mào, chỉ cười cợt:

– Gầm thì gầm, chứ có làm được gì đâu? Bọn tôi chẳng hề sợ!

Nghe thế, Tào Mào tức tối, đuôi dựng đứng, lập tức phóng vút vào rừng rậm. Vài giây sau, từ phía rừng sâu vang lên một tiếng gầm vang dội – tiếng gầm khiến gió lặng, lá rừng xào xạc, cả khu rừng như chao đảo.

Tào Mào đầy tự tin chạy trở lại:

– Thấy chưa? Ai nghe mà chẳng run sợ?

Thế nhưng sáu người bạn chỉ thản nhiên lắc đầu, nhoẻn miệng cười. Không một ai tỏ vẻ khiếp hãi.

(Khám phá: Truyện Sự tích Thạch Sanh)

Thấy Tào Mào ra oai mà vẫn chẳng ai nể phục, Tào Chiếp – chú gấu to xác – cũng nóng mặt. Nó lừ đừ tiến ra trước, dáng đi nặng nề nhưng dứt khoát.

Vừa vỗ vỗ bụng phệ, Tào Chiếp vừa cất giọng oang oang:

– Cái tiếng gầm gừ của Tào Mào thì có gì đáng sợ! Các anh thử nhìn tôi mà xem: cây rừng cứng rắn thế nào cũng bị tôi bẻ gãy như chơi. Mật ong trên cao bao nhiêu tầng lá, tôi cũng trèo tới đập vỡ tổ mà lấy. Bị hàng ngàn con ong đốt, tôi cũng chẳng thèm chớp mắt! Có ai trong các anh dám sánh với tôi?

Các bạn khác chỉ cười xòa, nhún vai:

– Ồn ào thì được, chứ có làm gì ghê gớm đâu!

Bị coi thường, Tào Chiếp tức tối, lạch bạch chạy thẳng vào khu rừng rậm. Lát sau, từ trong đó vang ra những tiếng lục khục, rào rào nghe rất đáng sợ, như thể một quả núi đang sụp đổ.

Tào Chiếp mặt mũi hầm hầm quay trở lại, tưởng rằng bạn bè đã phải khiếp vía. Nhưng sáu người bạn chỉ thản nhiên ngồi gãi tai, chẳng chút sợ hãi.

Cơn giận của Tào Chiếp như cơn lốc rừng già, nhưng không có cách nào thổi bay sự bình thản của bạn bè.

Sau hai lần khoe tài thất bại, đến lượt Tào Gọi, chú chồn nhỏ bé nhưng cực kỳ láu lỉnh, tiến ra.

Tuy thân hình nhỏ nhắn, nhưng nó ngẩng cao đầu, hai mắt lấp lánh sự tự tin:

– Các anh đừng xem thường tôi! Dù tôi bé nhỏ, nhưng tiếng kêu của tôi thì vang dội, sắc nhọn như lưỡi dao, ai nghe cũng phải váng đầu!

Các bạn cười phá lên:

– Mày bé như cái kẹo mút thế kia, kêu thế nào thì cũng chẳng ai sợ đâu!

Không để bụng, Tào Gọi nhảy vọt vào bụi rậm, rồi cất tiếng kêu "ét! ét!" chói tai, vang vọng cả một vùng đồi núi.

Nó thò đầu ra, háo hức hỏi:

– Sợ chưa? Khiếp chưa?

Nhưng đáp lại chỉ là tiếng cười nghiêng ngả của bạn bè.
Tào Gọi đỏ mặt, thè lưỡi liếm chân cho đỡ ngượng.

Không cam chịu bị xem thường, Nai nhẹ nhàng bước lên, hất nhẹ cặp sừng cong vút, dõng dạc tuyên bố:

– Tôi có cặp sừng kiêu hãnh, thân hình nhanh nhẹn. Chỉ một bước chân, tôi có thể băng qua thác ghềnh, vượt núi đồi. Các anh có ai dám thi chạy với tôi không?

Bạn bè đồng thanh đáp:

– Không sợ! Có nhanh thì cũng chỉ nhanh hơn con rùa chút thôi!

Nai bực tức, phóng vút xuống chân đồi, tiếng kêu "ắc! ắc!" vang lên như tiếng đàn ngân. Nhưng khi quay lại, bạn bè vẫn chỉ vỗ tay cười:

– Vui tai đấy! Kêu thêm đi!

Thấy Nai thất bại, Hươu cũng tiến ra.
Nhẹ nhàng như một làn gió, Hươu khoe:

– Tôi tuy nhỏ, nhưng chỉ cần nhún mình là bay xa bảy sải! Các anh đừng xem thường sự nhẹ nhàng của tôi!

Bạn bè nheo mắt cười khẩy:

– Nhẹ thì nhẹ, chứ đuổi theo chúng tao còn mệt!

Hươu chạy phóng xuống triền đồi, tiếng kêu "oang! oang!" nghe như điệu nhạc mùa xuân. Nhưng khi quay lại, Hươu chỉ thấy bạn bè đang... đung đưa cành cây theo nhịp hát.

Đến lượt Con Người, anh chậm rãi bước ra, không vội vàng, không khoe khoang.

Anh chỉ hỏi nhẹ nhàng:

– Các anh có sợ Người không?

Bạn bè bật cười:

– Gầm to như Tào Mào còn chẳng sợ, cắn khỏe như Tào Chiếp cũng chẳng sợ, nhanh như Nai, nhẹ như Hươu cũng chẳng sợ... thì ngươi là ai mà chúng ta phải sợ?

Người chỉ cười nhạt, không đôi co.
Anh lặng lẽ đi vào rừng, nhặt hai hòn đá, cọ sát vào nhau.

Xẹt! – Một tia lửa bừng sáng!

Bạn bè nhìn nhau kinh ngạc, nhưng rồi lại nhún vai:

– Lửa trời mưa cũng có! Chẳng có gì lạ.

Không vội nản, Người âm thầm gom lá khô, lấy tia lửa nhỏ kia châm vào đống lá.
Chỉ chốc lát, ngọn lửa bùng lên, lan rộng như một con rồng đỏ rực, gầm gào nuốt trọn cả khu rừng.

Cây rừng cháy răng rắc.
Cành khô nổ lốp bốp.
Ánh lửa chiếu sáng bừng trời đất.

Lúc này, cả bọn hoảng hốt thực sự.
Mỗi kẻ co giò chạy bán sống bán chết, không còn nghĩ gì đến thể diện hay lòng tự tôn nữa!

Tào Mào – Hổ rừng với những vằn đen đầu tiên

Ngọn lửa của Người bùng cháy dữ dội, rực đỏ khắp cả khu rừng.
Cây rừng nổ tanh tách, tro bụi tung mù mịt.
Mùi khét lẹt của lá cháy, mùi nhựa cây sôi ùng ục khiến không khí ngột ngạt đến nghẹt thở.

Trong cơn hoảng loạn, Tào Mào – chú hổ hùng mạnh nhất – lao mình trước tiên.

Với sức mạnh phi thường, nó phóng vút qua đám lửa. Tuy tránh được thiêu cháy, nhưng sức nóng ghê gớm vẫn bén vào bộ lông vàng óng, để lại những vệt cháy đen khắp thân thể.

Từ đó về sau, hổ rừng luôn có những sọc vằn đen như dấu tích của ngọn lửa năm xưa.

Tiếp sau Tào Mào là Tào Chiếp, chú gấu to xác.

Vì thân hình quá nặng, bước chạy của nó chậm chạp như cái cối đá.
Lửa bén tới nơi, Tào Chiếp phải vừa chạy, vừa gào rống thất thanh.

Khi nó thoát ra khỏi vòng lửa, cả thân thể đã cháy sém, lớp lông xám vàng ngày xưa biến mất, thay vào đó là bộ da đen sì sì như than củi.

Từ đó, gấu rừng luôn mang bộ lông đen đặc trưng – dấu vết bi thương của ngày ấy.

Hươu và Nai nhanh nhẹn hơn.
Chúng phóng mình lao qua bức tường lửa, tránh được thiêu đốt trực tiếp.

Nhưng tro bụi bốc lên mù mịt ám đầy vào lớp lông mượt.
Khi thoát ra, bộ lông trắng ngà thanh khiết của chúng đã bị ám một màu vàng ố.

Từ đó về sau, hươu và nai trên rừng đều có bộ lông vàng óng ánh như ánh nắng chiều tà, nhắc nhở về cuộc đại hỏa hoạn năm nào.

Khổ sở nhất là Tào Gọi – chú chồn hôi nhỏ bé.

Với đôi chân ngắn cũn và thân hình thấp bé, Tào Gọi chạy thục mạng nhưng lửa tứ phía vây kín.
Mỗi lần ngoái đầu, nó chỉ thấy biển lửa đỏ rực đang tiến đến.

Khi tưởng rằng sắp chết thiêu, Tào Gọi bỗng bắt gặp một gốc cây cọ đứng sừng sững giữa biển lửa.

Chú hét lên, giọng run rẩy:

– Anh Cọ ơi! Cứu em với! Cháy mất rồi!

Cây Cọ dịu dàng đáp, giọng trầm tĩnh:

– Đừng sợ! Ta có nhiều lớp áo lá dày. Cháy sém chút cũng không sao. Mau chui vào đây, ta che cho!

Không chút ngần ngừ, Tào Gọi chui tọt vào giữa những tàu lá dày của Cọ.

Khi lửa quét tới, tàu lá ngoài cùng cháy sém, nhưng nhờ lớp lá cọ che chở, Tào Gọi thoát chết gang tấc.

Tào Gọi bày tỏ lòng biết ơn

Sau cơn hỏa hoạn, rừng núi chỉ còn lại tro tàn và những cành cây cháy đen.

Tào Gọi thò đầu ra khỏi tàu cọ, rưng rưng xúc động.
Nhìn những tàu lá cọ đã bị cháy xém, chú chồn nhỏ bật khóc:

– Anh Cọ ơi! Nếu không có anh, chắc em đã thành tro bụi rồi! Em biết ơn anh lắm!

Nhưng cây Cọ vẫn điềm nhiên:

– Ta chỉ làm điều nên làm thôi. Cứ sống tốt đời mình là đủ rồi.

Tào Gọi suy nghĩ hồi lâu, rồi bẻ lấy một chiếc răng nanh sắc nhọn của mình.
Chú cắm chiếc răng đó vào gốc tàu cọ, nói thành kính:

– Từ nay, xin biếu anh chiếc răng sắc này. Nó sẽ hóa thành những chiếc gai nhọn, bảo vệ anh khỏi bão tố, thú dữ và cả con người xấu!

Kỳ diệu thay, từ đó, cây Cọ mọc lên vô số gai nhọn dài và cứng, phủ đầy khắp thân và lá.

Những tàu lá xòe rộng như những chiếc ô xanh mướt, vững chãi giữa nắng gió.

Con Người – kẻ khơi mào ngọn lửa – cũng không lãng phí những gì thiên nhiên ban tặng.

Thấy tàu cọ chắc chắn, chịu được nắng mưa, Người cắt lá cọ về lợp mái nhà, dựng thành những căn lều vững chãi.

Từ đó, lá cọ trở thành người bạn thân thiết với con người miền núi, che nắng che mưa qua bao thế hệ.

Sau khi ngọn lửa lụi tàn, cả khu rừng chỉ còn lại cảnh hoang tàn đổ nát.
Cây cối trụi lá, đất đai khô cháy, muôn loài đứng ngơ ngác giữa tro tàn, lòng trĩu nặng.

Tào Mào, Tào Chiếp, Hươu, Nai và Tào Gọi – những người bạn cũ – ngồi lại bên nhau, không ai nói nên lời.

Không ai ngờ rằng, chỉ vì một cuộc so tài vô nghĩa, một chút kiêu hãnh trẻ con, mà cả khu rừng yên bình đã thành biển lửa.

Sự tự phụ, sự ganh đua đã khiến muôn loài phải trả giá bằng chính sự bình yên của mình.

Riêng Người – loài sinh linh nhỏ bé nhưng khôn ngoan – lại học được nhiều điều từ trận hỏa hoạn.

Người biết rằng:

• Lửa có thể hủy diệt, nhưng cũng có thể giúp khai hoang rừng rậm thành đồng ruộng.
• Lửa có thể đốt cháy, nhưng cũng có thể nấu chín thức ăn, sưởi ấm cho cơ thể.
• Lửa có thể gieo sợ hãi, nhưng cũng là nền tảng cho văn minh phát triển.

Người biết dùng lửa một cách khéo léo, chứ không để nó phá hoại mù quáng.

Chính nhờ đó, con Người dần dần vượt lên trên muôn loài, xây dựng nên những bản làng đầu tiên giữa núi rừng bạt ngàn.

Hổ rừng – Biểu tượng sức mạnh, nhưng không còn kiêu ngạo

Từ đó về sau, hổ rừng vẫn được muôn loài kính nể vì sức mạnh phi thường, bộ vằn đen oai vệ.
Nhưng nó không còn khoe khoang hay hung hăng như trước nữa.

Hổ trở thành biểu tượng cho sức mạnh trầm tĩnh và oai phong.

Gấu đen – Người khổng lồ lầm lì

Gấu đen – với bộ lông đen nhánh như than – trở nên thâm trầm, lặng lẽ.
Dù to xác và đầy uy lực, gấu không còn thích ồn ào khoe khoang, mà chọn cuộc sống âm thầm giữa núi sâu, rừng thẳm.

Hươu, Nai – Biểu tượng của sự nhanh nhẹn và tự do

Hươu và Nai, với bộ lông vàng óng ánh như màu nắng, trở thành hình ảnh của sự thanh thoát, nhanh nhẹn.
Chúng sống hòa bình, nhởn nhơ giữa rừng xanh, tránh xa những tranh giành, ganh đua vô ích.

Tào Gọi – Chồn hôi bé nhỏ nhưng can đảm

Còn Tào Gọi, dù nhỏ bé và yếu ớt, lại trở thành biểu tượng cho sự khôn ngoan và lòng biết ơn.
Chú không bao giờ quên cây Cọ đã cứu mạng mình, và cũng dạy cho các loài khác hiểu rằng:

"Không phải kẻ mạnh mới đáng quý, mà là những tấm lòng nhân hậu và sự đoàn kết chân thành."

Cây Cọ – Người bạn trung thành của núi rừng

Cây Cọ từ đó không còn đơn thuần là loài cây bình thường.
Nhờ chiếc răng nhọn của Tào Gọi tặng, cây mọc lên những gai nhọn sắc như kim, kiên cường đứng giữa mưa nắng, bão giông.

Cây Cọ trở thành biểu tượng của lòng kiên trì, sức sống mãnh liệt trong lòng người dân miền núi.

Lời kết – Bài học ngàn đời

Truyện cổ dân tộc Dao kể rằng:
Từ ngày ấy, muôn loài trong rừng đều ghi lòng tạc dạ bài học đau thương ấy:

• Đừng tự cao tự đại vì sức mạnh nhất thời.
• Đừng đua tranh ganh ghét để rồi tất cả cùng tổn thương.
• Hãy biết sống hòa thuận, biết dùng trí tuệ và lòng nhân ái để cùng nhau sinh tồn.

Và Người – nhờ sự khôn ngoan biết điều khiển lửa, biết khai phá thiên nhiên – đã từ đó bước ra khỏi khu rừng, tiến vào kỷ nguyên của những bộ tộc, những bản làng, và sau này là những nền văn minh rực rỡ.

Sự tích cây cọ mọc gai không chỉ đơn thuần giải thích nguồn gốc một loài cây,
mà còn nhắc nhở con người muôn đời về cách ứng xử với thiên nhiên, với nhau và với chính sức mạnh trong tay mình.

🔥 "Sức mạnh nếu không đi kèm trí tuệ và lòng nhân ái, sẽ chỉ là ngọn lửa thiêu đốt chính mình." 🔥