Anh khờ đi buôn

Vào thời Hùng Vương thứ tám, có vợ chồng anh chàng họ Lưu, anh chồng thì hiền như cục bột, hiền đến đỗi mọi người phải lầm anh ta ngớ ngẩn đần độn, trái lại chị vợ khôn ngoan lanh lợi, ngày nào cũng đôn đốc chồng:

- Sao mình không chịu làm gì cả để được giàu sang vinh hiển như người ta.

Anh chồng biết vợ mình không muốn mình ăn không ngồi rồi, nên một hôm bảo vợ:

- Tôi đi buôn đây, mình hãy cấp cho tôi một mớ vốn tôi sẽ đi ngay.

Người vợ thấy chồng chịu làm ăn buôn bán thì mừng rỡ liền đưa cho mười nén vàng, và sắm sửa đồ đạc để chồng lên đường.

Bước ra khỏi nhà, anh chồng thấy cái gì cũng lạ mắt nên anh thấy thú vị lắm. Một hôm đi đến cội cây, anh thấy một lái buôn đang đếm bạc. Anh mới hỏi:

- Bác làm cái gì vậy?

Người lái buôn vọt miệng đáp:

- Tôi đi buôn bạc mới về, nên ngồi đếm lại.

Nghe người kia nói đi buôn bạc, anh chồng lấy làm khoái ý liền xin đổi mười nén vàng lấy mười nén bạc, vì anh ta nghĩ đi buôn bạc đẽ kiếm lời hơn buôn vàng.

Lấy mười nén bạc bỏ vào túi anh ta khoan khoái lên đường.

Ngày hôm sau, đi qua một cánh đồng, thấy người mục đồng ngồi trên lưng trâu nghêu ngao ca hát coi có vẻ thảnh thơi sung sướng quá, còn mình phải mang mười nén bạc kè kè nặng nhọc, nên anh ta xin đổi mười nén bạc lấy một con trâu, trong khi mỗi con trâu giá một nén bạc. Nhưng anh ta cần gì, miễn được ngồi trên lưng trâu là thỏa thích rồi.

Ít hôm sau, thấy ngồi trên lưng trâu, lốc thốc đi mãi ngoài đường cũng chán, nhân gặp người chăn dê đang nặn sữa dê, uống coi ngon lành, anh ta lại xin đổi lấy con dê. Đến khi đem con dê ra tỉnh, phải chăn dắt đi giữa chỗ đông người rất là bất tiện, gặp người đang gánh hai thúng giấy tiền vàng bạc trong rất lạ mắt nên anh ta hỏi:

- Này bác ơi, bác gánh cái chi chi vậy.

Người kia đáp:

- Đây là lụa hoa lê.

Anh liền xin đổi con dê lấy hai thúng giấy tiền vàng bạc.

Gánh hai thúng đi nghênh ngang một đỗi, anh ta gặp ông lão cầm cái ống thụt nước tới vườn, anh mới hỏi:

- Thưa cụ, cầm cái chi chi vậy?

Thấy anh khờ khạo, ông lão trả lời:

- Đây là cái thủy hoa lung tung, bộ không biết sao mà hỏi.

Cũng như mấy lần trước, anh ta xin đổi hai thúng lụa hoa lê lấy cái thủy hoa lung tung.

Thấy có lợi ông lão đổi liền.

Tới một nơi khác, anh thấy đám trẻ nít đang chơi chong chóng, anh liền hỏi đó là cái gì. Một đứa trẻ nhìn anh, cười rồi đáp:

- Đây là cái ba hoa thiên địa.

Nghe lạ anh xin đổi cái thủy hoa lung tung lấy cái ba hoa thiên địa.

Đi đến một cánh đồng thấy hai người đang lui cui bắt con niêng niểng, thứ côn trùng sắc nâu có cánh, anh mới lên tiếng hỏi. Hai người kia cười khúc khích trả lời:

- Anh dốt quá, bộ không biết ngọc lưu ly hay sao mà hỏi.

Nghe nói ngọc lưu ly, anh khoái lắm liền năn nỉ đổi cho kỳ được. Thế là mười nén vàng đem đi, rốt cuộc chỉ đổi được mấy con côn trùng bé nhỏ. Tuy vậy, anh ta rất mừng, cắc ca, cắc củm (Cắc ca cắc củm: góp nhặt, chắt chiu) đem về, định bụng sẽ dâng lên vua xem ngọc lưu ly vì nghe đồn vua rất thích ngọc.

Về đến làng, anh đem trình ngay với chức việc và nhứt định không cho ai mở xem trước, mà phải dâng đến tay vua.

Mấy ngày sau dân làng anh mở hội để rước ngọc lưu ly dâng lên vua xem. Trong số người đi dâng ngọc có cả anh ta. Vợ anh ta hoang mang không hiểu tại sao chồng mình dám làm cái chuyện táo bạo như vậy, nhưng việc đã lỡ rồi có cản ngăn cũng chẳng được.

Đến kinh, cái hộp đựng ngọc lưu ly được chuyển đến Đo sát viên xem xét trước, anh cũng nhất định không cho quan Đô úy mở ra, lấy cớ làm như vậy phạm thượng. Quan Đô úy cũng không vừa, dọa nếu không để nhìn xem trước thì sẽ giam giữ anh ta và cả vợ anh ta. Bất đắc dĩ anh ta phải để quan Đô úy mở nắp hộp ra.

Khi vừa mở nắp hội, thì thấy con niêng niểng chớp cánh bay vù khiến quan Đô úy sửng sốt, buồn cười, anh ta thì tiếc rẻ thở vắn than dài bảo rằng không khéo giữ ngọc thì ngọc bay đi.

Chuyện này thấu đến tai vua, vua liền mời anh ta vào chầu rồi phán:

- Trẫm đã biết chuyện dâng ngọc lưu ly của ngươi rồi, tuy ngươi khờ khạo nhưng tâm thành, vậy ngươi đã làm cách nào để có thứ ngọc lạ kỳ đó?

Anh ta cố nhớ lại và nói:

- Tâu thánh hoàng, tôi đã phải mất:

Mười nén vàng này
Mười nén bạc này
Một con trâu này
Một con dê này
Một gánh lụa hoa lê này
Một cái thủy hoa lung tung này
Một cái ba hoa thiên địa này.

Và bao nhiêu công khó nhọc lặn lội khắp nơi mới tìm gặp ngọc lưu ly.

Nghe rồi, vua cười mà rằng:

- Trẫm sẽ đền lại cho ngươi mỗi thứ bằng hai và ban cho chức quan lang hằng năm hưởng bổng lộc triều đình.

Đoạn vua day (Day: xoay, quay) qua quở mắng quan Đô úy đã lạm quyền mở nắp hộp mà không trình lên vua xem trước.

Nhiều người nghĩ gã này khờ dại, nên mới bị người đời gạt gẫm lừa dối trục lợi, nhưng kẻ ở đời hơn nhau ở chỗ thành thật ngay thẳng, đó là phần thưởng xứng đáng cho anh chồng hiền này vậy.