Xưa thật là xưa, cách đây rất lâu rồi có đôi vự chồng già sống với nhau. Nếu không có lũ chim thì họ cũng sống sung sướng đấy. Cụ ông hết lòng chăm chút mảnh ruộng nhỏ, nhổ từng túm cỏ dại, nhưng hễ cứ vừa nhú được chồi nào thì lũ chim háu đói, lại tới mổ cho bằng sạch. Chưa có vụ nào cụ ông bội thu. Đêm nào, ông cũng trở mình trên giường và mơ lũ chim khổng lồ tới phá ruộng rồi ăn đến hạt giống cuối cùng. Sáng ra, ông tỉnh dậy mồ hôi mồ kê vã ra như tắm, người mệt bã.

- Bà nó này, chúng ta không thể mãi thế này được. Hãy gói cho tôi ít thức ăn và tìm cho tôi ít giẻ rách màu mè, tôi chắc là bà kiếm dễ thôi. Tôi sẽ ăn vận như bù nhìn để xem có đuổi được hết lũ chim đi không. - ngày nọ, sau một đêm trằn trọc không ngủ cụ ông nói với cụ bà.

Cụ bà nắm vài vắt cơm rồi lục khắp ngóc ngách hòm xiểng tìm giẻ rách cho cụ ông mặc. Ái chà, thật là một bù nhìn bảnh chọe! Trông cái mũ xanh với hàng đống túp len kìa, áo khoác và áo trong khâu lại từ nhiều mụn vải trắng, đen, xanh lam, hoa to hoa nhỏ nữa, cạp quần lại quấn thêm cả cái khăn đỏ làm thắt lưng. Vận đồ xong đâu đấy, cụ ông ra giữa ruộng và huơ chân múa tay để những mảnh giẻ rách bay phấp phới. Thế rồi ông còn nhảy nhót luôn chân và quả thật không có con chim nào dám đáp xuống ruộng ăn hạt giống nữa.

- Cái lũ tham lam chúng mày, biết tay ta rồi nhé. Từ rày, đừng hòng ăn hạt của ta!

Cụ ông hoan hỉ với sáng kiến của mình.

Mặt trời đã đứng bóng, cụ ông uể oải khua tay, và nhảy nhót cũng chậm dần.

- Dù gì - ông tự nhủ với mình - mình cũng đã đuổi được kha khá chim nên mình có thể ngồi xuống bờ ruộng nghỉ một chốc cho lại sức.

Đoạn ông ngồi xuống, khoanh chân, lấy vắt cơm từ trong tay nải ra nhưng chưa kịp ăn thì tay ông đã thõng xuống đầu gối còn đầu gục xuống ngực. Cụ ông đã ngủ ngon lành.

Đó là một ngày hè nóng bức, mặt trời chói chang, khắp nơi tĩnh mịch, đến lũ chim cũng tìm chỗ râm để trú. Cụ ông ngủ một giấc sâu.

Đột nhiên, một đàn khỉ chí chóe nhảy ra từ khu rừng. Chúng tò mò nhìn quanh và một con khỉ kêu to hơn cả bọn. Bỗng một con trong bọn trông thấy cụ ông đang ngồi trên bờ ruộng, khoác trên người những túm giẻ sặc sỡ. Chúng kéo nhau lại gần ông cụ. Chúng vừa xáp tới gần vừa dè chừng sẵn sàng bỏ chạy nếu cái thứ lạ lùng kia động đậy. Nhưng cụ ông đã ngủ rất say, chẳng còn biết trời đất gì. Và bởi cụ ngồi im, nên lũ khỉ càng lúc càng dạn dĩ rồi một con trong đám thậm chí còn lục cả tay nải lấy vắt cơm ra. Loáng cái chúng đã nghiến ngấu hết. Rồi một con khác đã khá già cũng lại gần ông và cẩn thận dò xét.

- Chúng bay biết đây là ai không? - cuối cùng nó nói với bọn kia - Đây chắc là tượng một đức Phật và mấy vắt cơm là đồ quyên.

- Có lý đấy nhỉ, chắc đó là tượng một đức Phật mới rồi. Và ngài mới đẹp làm sao! Chưa bao giờ tao nhìn thấy một đức Phật nào như thế - một con khác vuốt vuốt đám giẻ rách sặc sỡ trầm trồ.

Thế là lũ khỉ không còn sợ nữa, chúng hú hét rồi hết kéo giẻ lại giật túp len.

Cuối cùng, con khỉ già nhất bảo:

- Hãy mang đức Phật này để vào chùa chúng ta. Bọn thú khác sẽ tha hồ ngạc nhiên và ghen tị khi chúng biết chúng ta có một đức Phật lạ thường thế này!

Những con khác nghe thế bằng lòng lắm.

Một số con bèn đan tay làm kiệu còn những con khác cẩn thận đặt đức Phật lên. Dĩ nhiên ồn đến thế thì cụ ông phải thức dậy thôi. Ông ngạc nhiên nghe cuộc chuyện trò của lũ khỉ về chính mình và đâm tò mò. Ông muốn biết lũ khỉ mang ông đi đâu, và ông thầm nhủ: "Mình sẽ ngồi yên và giả như là bằng gỗ thật. Bà nó sẽ ngạc nhiên biết bao khi mình kể cho bà nó nghe chuyện lạ lùng này".

Lũ khỉ khiêng Phật thận trọng tiến lên phía trước. Đến bờ sông, chúng mải tìm chỗ lội qua suốt một hồi lâu, bởi chúng không muốn làm đức Phật đẹp đến vậy bị ướt. Cuối cùng chúng cũng thấy và nhẹ nhàng lội qua sông. Vui sướng vì tìm được một đức Phật đẹp đến thế, chúng bắt đầu hát vang.

Thực tình thì chúng ta khó mà hiểu được bài hát trong tiếng rú rít của chúng. Mỗi con khỉ hát một khác, nhưng bài hát làm chúng vui lắm:

- Cẩn thận bước chân, bạn ơi cẩn thận để Phật nhà chúng ta khô ráo lên bờ. Ê hê, bạn ơi cẩn thận bước chân!

Đột ngột ngắt ngang bài hát, một con khỉ hét lên:

- Bọn bay nâng cao Phật lên. Đuôi bị ướt thì có sao. Miễn là đuôi Phật được khô ráo!

Thét lác thì vậy nhưng chính nó lại giơ cao đuôi mình lên để không bị ướt.

Cụ ông phải nhịn lắm mới không phá lên cười. Thật là buồn cười khi trông lũ khỉ lo lắng cho mình đến thế.

Cuối cùng thì cũng qua sông, chúng hò reo ào lên bờ và mang cụ ông đặt vào chùa, nằm cao tít trên núi. Thực ra mà nói, đó chẳng phải là một ngôi chùa, chỉ là một hang đá sâu, trong đó có một bục gỗ được dùng làm bàn thờ, bục gỗ ấy chắc hẳn lũ khỉ đã lấy được trong ngôi chùa hoang nào đó.

Lũ khỉ đặt đức Phật tuyệt đẹp của mình lên. Có lúc chúng lại gần nhìn ông, có lúc lại ra cửa hang mà kêu lên, con nọ gắng thét to hơn con kia:

- Đức Phật mới đẹp làm sao! Không có đức Phật nào như thế nữa trên đời!

Cuối cùng, chúng tự nhủ rằng muốn Phật thích nhà chúng, thì phải dâng đồ quyên. Nghĩ thế, chúng nháo nhào bổ đi các phía tìm món gì xứng đáng dâng Phật. Vài giờ sau, lũ khỉ lần lượt trở lại hang, con nào con nấy mang đặt lên bàn thờ thứ tốt nhất mình tìm được. Vừa dâng đồ quyên, chúng vừa quỳ lạy và cầu nguyện bằng giọng run rẩy:

- Ôi đức Phật đáng kính, ngài làm phước nhận lấy món đồ nhỏ mọn của chú khỉ nghèo hèn này.

Một con đặt lên bệ thờ một nắm quả óc chó ngon lành, con khác đặt lên một đoạn rễ cây tươi còn ứa nhựa, một con thậm chí còn mang về cả một đồng vàng chắc hẳn là trộm được của một lái buôn hoặc của một người hành hương bất cẩn nào đó, con khác dâng một chiếc quạt gãy hay một mảnh thủy tinh màu; tóm lại mỗi con đều cúng Phật những thứ chúng tin là quý báu nhất. Nghi lễ thật dài và đồ quyên chất thành đống trên bệ thờ. Sau một hồi bất động, cụ ông khốn khổ giờ đã mỏi nhừ người, nhưng ông không muốn để lộ bởi ai biết được thế thì chuyện gì sẽ xảy ra. Ông đành kiên nhẫn đợi xem chuyện này sẽ kết thúc ra sao. Bầy khỉ còn nán lại trong hang một hồi nữa, nhưng rồi chúng thôi hứng thú với đức Phật mới và tản ra ngoài rừng kiếm trò tiêu khiển khác.

Vừa khi không còn nghe thấy tiếng kêu của chúng vang vọng trong rừng nữa, cụ ông vội vàng tụt xuống khỏi bệ thờ. "Thêm một lúc nữa", ông tự nhủ, "thì mình sẽ biến thành tượng gỗ thật mất".

Ông gom tất cả những gì có thể hữu ích với mình, đặc biệt là đồng vàng. Cả đời, ông chưa bao giờ sở hữu món tiền nào to đến thế. Ông vội vã rời khỏi hang thật nhanh bởi ông tuyệt không muốn chạm trán với lũ khỉ lần nữa. Về tới thành, ông đổi đồng vàng, mua cho cụ bà và cho mình mỗi người một bộ kimono mùa đông và một bộ kimono mùa hè, số tiền còn thừa ông mua một hộp lớn toàn đồ sơn hào hải vị.

Một bữa tiệc ra trò! Và khi ông kể cho cụ bà nghe chuyện lũ khỉ đã khiêng ông qua sông thế nào, chúng đã sợ làm ông ướt ra sao, cụ bà cười ngất. Rồi cụ ông phải nhắc đi nhắc lại bài hát của lũ khỉ và tả lại bộ dạng chúng khi quỳ lạy trước "đức Phật đáng kính".

Những tràng cười lớn khiến bà hàng xóm hay đố kỵ sinh nghi. Bà ta sang gõ cửa và hỏi: "Ông bà có một mình thôi à?"
"Mời bà vào," cụ ông và cụ bà mời. Và họ mời bà ta những món ngon mang từ trong thành về. "Ông bà có chuyện gì vui thế?" bà hàng xóm dò hỏi, mặt nhợt đi vì đố kỵ nhưng vẫn giả lả cười nói.

Cụ ông bèn thuật lại chuyến phiêu lưu của mình và cho bà ta xem mấy bộ kimono mới.

Nghe hết câu chuyện, bà hàng xóm vội cáo từ về nhà. Bà ta nóng ruột chờ chồng về. Vừa thấy ông này cởi dép, bà ta đã nói ngay:

- Ông nghe đây này, ngay sáng sớm mai, ông phải đóng giả thành bù nhìn và ra ruộng ngay. Ông có biết hàng xóm nhà ta đã gặp may thế nào không, thế mà ông ta lại mang về mấy thứ chẳng đáng. Còn ông, ông chắc sẽ mang về nhiều hơn thế.

Và bà ta chỉ thôi khi đã kể hết từ đầu đến cuối câu chuyện cho ông chồng nghe. Thế rồi bà ta lấy tấm vải còn tốt dành để may kimono, xé ra làm nhiều mảnh và sớm hôm sau cải trang cho chồng thành bù nhìn.

- Giờ thì mau ra ruộng mà chờ lũ khỉ đi!

Ông hàng xóm ra đi, nhưng ông không đứng giữa ruộng và huơ chân múa tay để đuổi chim như cụ ông đã làm hôm trước. Ông này ngồi ngay xuống bờ ruộng, khoanh chân lại, tay đặt lên đùi và cúi đầu giả đò như đang trầm ngâm suy ngẫm. Ông đợi lũ khỉ đến. Ông phải đợi một hồi lâu và chỉ đến khi sắp sửa thiếp đi thật thì đột nhiên, ông mới nghe thấy tiếng lũ khỉ từ trong rừng hấp tấp đi ra hét gọi nhau.

- Đây rồi, đây rồi, Phật của chúng ta trở lại rồi. Hôm nay, ngài ăn vận không đẹp bằng hôm qua, nhưng chẳng sao, dù gì chúng ta cũng phải mang ngài về chùa.

Một lần nữa, chúng lại làm kiệu, đặt ông hàng xóm lên và cẩn thận khiêng đi. Phải nói là ông này chẳng thoải mái chút nào và khó chịu ra mặt với tiếng chí chóe của lũ khỉ.

Nhưng ông chấp nhận cả bởi đang mong giàu lên nhanh chóng.

Tới bờ sông, lũ khỉ lại bắt đầu tìm chỗ lội qua và hát bài ca của chúng:

- Cẩn thận bước chân, bạn ơi cẩn thận để Phật nhà chúng ta khô ráo lên bờ. Ê hê, bạn ơi cẩn thận bước chân!

- Chúng tưởng những tiếng hú hét này là hát đấy!

Ông hàng xóm tự nhủ và nhịn lắm mới không phá ra cười. Nhưng tới giữa sông, lũ khỉ lại hét:

- Đừng sợ đuôi mình nhúng nước, miễn là đuôi Phật được khô.

Thế là ông này không nhịn được nữa, ông phá ra cười không ngừng được.

- Đó không phải là Phật, đó là con người, một kẻ lừa bịp - lũ khỉ hét tướng lên. Giận dữ, chúng liền ném ông hàng xóm xuống nước và lẩn vào rừng, không thôi rít lên.

Dòng nước cuốn người đàn ông đi, ông này tưởng đâu mình đã đến giờ tận số. Nhưng cuối cùng, ông cũng may mắn bám được vào một cành dương ngả xuống nước và leo lên được bờ. Ông run như cầy sấy và những mảnh vải nhểu nước rũ xuống, cuốn lấy chân ông, khiến ông đi cũng khó. Ăn vận như thế, ông chẳng mặt mũi nào mà về làng.

Ông đành nấp trong bụi rậm, đợi đến tối. Mãi tối muộn ông mới dám về nhà. "Mong sao ta không gặp hàng xóm, không thì xấu hổ chết," ông tự nhủ khi trông thấy ngôi làng. Ông bắt đầu chạy về nhà thật nhanh.

Đã mấy tiếng rồi, bà vợ cứ trông ngóng, đứng ngay bên cửa. Vừa trông thấy ông chạy lại, bà ta đã sung sướng nhủ thầm: "Chắc hẳn là ông nhà mình còn mang được nhiều của hơn và đang vội vã về báo cho mình biết đây. Không biết chúng ta có thể mua được những gì." Trước khi ông chồng về tới nhà, bà đã trút hết quần áo cũ trên người và ném vào lửa cùng quần áo của ông chồng. "Mình không còn muốn trông thấy những thứ cũ rách này nữa. Chúng ta sẽ tậu những bộ đồ thật lộng lẫy".

Và vâng, những bộ đồ lộng lẫy. Nếu hàng xóm của họ không vì thương tình mà cho lại những bộ kimono cũ thì hẳn họ đã phải ở trần rồi.