Chuyện kể rằng ngày xửa ngày xưa dưới chân núi Lao Sơn có một ngôi nhà có ba người cùng nhau sống với nhau qua ngày: hai vợ chồng với đứa con còn là học trò.

Một hôm người con nghỉ học, ở nhà cảm thây vô cùng phiền muộn, bèn bảo với bố mẹ:

- Con phải đi đây!

Bố mẹ nghe thì nghĩ bụng: "Con ta không còn nhỏ nữa, cũng nên để nó ra ngoài xông pha tí chút", bèn cùng đồng ý.

Ngày hôm sau lúc trời sáng bạch, người con trai rời khỏi nhà đi lên núi. Trên đường anh ta thấy toàn là cảnh tượng mới mẻ: núi non kỳ lạ, tùng cổ bách xanh, suối khe trong veo,... Anh ta vừa đi xem phong cảnh, vô tình lạc vào hang một quả núi lởn. Chỉ thấy hai bên dốc núi mọc toàn cây cao to quá khổ, hoa nở rực rỡ khác thường, cỏ xanh mọc quá ư rậm rạp...

Đi một hồi anh ta cảm thây hơi khát, nghĩ bụng: "Giá có ngụm nước giải khát thì tôt quá". Cúi đầu nhìn quả nhiên trước mắt hiện ra một vũng nước tròn róc rách. Nước trong vũng mới trong mới mát làm sao, có thể soi thấy cả bóng người! Anh ta phục xuống uống nước. Uống ngụm đầu trong miệng thơm mát, uống ngụm thứ hái toàn thân khoan khoái, khi uống đến ngụm thứ ba thì hết cả khát, hết cả mệt. Anh ta lại lên đường tiến về phía trước.

Chẳng bao lâu anh ta thấy đói bụng, thầm nghĩ: "Giá được ăn một chút gì thì cũng hay". Ý nghĩ này vừa xuất hiện thì đã thấy trong khe đá trước mặt mọc lên một cây cải trắng bên ngoài xanh, bên trong trắng, non mơn mởn, bóng lang láng. Cây cải trắng này trông vừa ưa mắt vừa dễ thèm. Anh ta bèn chạy tới vội vã nhổ lên ăn. Ăn miếng đầu thấy miệng ngọt ngào thơm phưng phức, ăn miếng thứ hai thì thấy thân thể nhẹ lâng lâng, bụng no căng trống.

Anh ta lại tiến về phía trước, vừa đi vừa ngắm xem thấy núi so với trước xanh hơn, thấy nước so với trước biếc hơn, thấy trên vách đá lưng núi trước mặt mọc một cây đào kết đầy những quả một mặt xanh một mặt đỏ, rât to. Anh ta vừa ngắm đào vừa nghĩ thầm: "Giá được ăn vài quả đào thì tuyệt!". Tiến lại gần, đang định giơ tay hái, anh ta lại nghĩ: "Lây trộm của cải của người khác lỡ người ta trông thấy thì ngượng biết mấy!". Bụng thì nghĩ thế nhưng quả thực thèm quá sức. Anh ta nhìn quanh bốn phía rồi vươn tay lên cây đào hái một quả thật to, cắn dè từng miếng nhỏ mà ăn rất chậm.

Anh ta vừa ăn đào ngon tuyệt vừa nhìn núi non, xem phong cảnh thì thấy ở dốc núi phía Bắc là một khu lầu gác ẩn khuất trong tấm màn cây xanh hoa thắm. Anh ta nghĩ: "Nhà ai đây nhỉ, đẹp đẽ đến thế kia, giá được vào xem có phải hay biết bao không"? Vừa lúc đó bỗng nghe thấy "két" một tiếng, cửa lầu mở ra. Từ trong cửa lớn đi ra là một cô gái đẹp mình mặc áo gấm đỏ, quần là lượt màu vàng. Cô gái vác trên vai một cây gậy tre xanh, dài, nhỏ, tay xách một cái làn bằng cành liễu màu trắng, nhẹ nhàng phơi phới đi xuống bậc thềm đá hướng về phía cây đào. Chợt cô thấy bên đường có một chàng thư sinh thì hé miệng hỏi:

- Chàng lấy trộm của chúng ta một quả đào ăn phải không?

Anh chàng rất ngạc nhiên, nghĩ bụng: "Quả đào ta đã ăn hết từ khi cô ta chưa ra khỏi cửa, làm sao cô ta biết ta ăn mất một quả đào? Đúng là chốn thần tiên"! Rồi bèn ngượng ngùng vái chào cô gái, bảo: "Vâng". Cô gái nghe rồi không nói gì nữa, chỉ giơ sào tre, hạ làn liễu chọc, đón hái đào.

Sau một lát, cô gái lại bảo:

- Chàng là người ăn đào nhà ta mà lại không đỡ hộ một tay ư?

Anh ta nghe vậy thấy phải quá, người ta nói có lý lắm, bèn vội vàng gom đào vào trong làn cho cô gái.
Đào trong làn liễu đã đầy, cô gái bảo:

- Chẳng phải là chàng muốn ăn đào ư? Theo thiếp về nhà mà ăn!

Anh ta nghe chạm đúng nỗi lòng mình nhưng đến nhà một cô gái không quen biết là cả một vấn đề đây, bèn nói:

- Ta không đi!

Cô gái nghe vậy thì hất mặt bảo:

- Đào nhà thiếp đếm rồi, thiếu một quả, thử hỏi chàng bảo thiếp về nhà nói với bố mẹ sao đây? Ta không nên thoả cái miệng thèm để hại đến danh giá được! Chàng về nhà thiếp trình bày rõ với bố mẹ thiếp hay hơn!

Anh ta nghe chẳng còn cách nào khác đành xách làn theo chân cô gái đi qua cổng lớn.

Cô gái đưa anh ta đi vòng vèo mãi mới đến một chỗ có nhà ở. Anh ta vào nhà nhìn xem thì vô cũng kinh lạ: trên giường treo toàn màn màu đỏ thêu hoa, trên bàn bày đủ văn phòng tứ bảo, trên tường treo đầy tranh vẽ, chữ viết của các bậc danh nhân. Đang lúc anh ta xem mê say thì nghe bên ngoài có tiếng đằng hắng, cô gái bảo:

- Cha thiếp đã tới! Chàng ngồi xuồng, chớ có nhúc nhích!

Nói rồi tự mình đi ra ngoài.

Vừa lúc đó từ ngoài cửa bước vào một ông già râu bạc, người mảnh khảnh. Ông già thấy anh ta thì cười bảo:

- A, khách tới.

Lập tức sai người nhà dọn bàn bày rượu, thức ăn. Trong tiệc anh ta cùng ông già vừa uống rượu vừa bàn chuyện đời. Hai người uống cho đến xế chiều. Ông già bảo:

- Lão uống nhiều rồi, xin kiếu trước!

Nói rồi đứng dậy bỏ đi.

Anh ta thấy ông già đi rồi thì dựa vào lưng ghế tựa mà ngủ gà ngủ gật. Trong lúc mơ mơ màng màng bỗng nghe tiếng động cửa, mở mắt nhìn thì thấy đã đến giờ đỏ đèn. Chỉ thấy cô gái cầm đèn đi vào phòng. Anh ta ngồi trong bóng tối nhìn thấy dưới ánh đèn cô gái xinh đẹp khác gì tiên trên trời! Càng nhìn lại càng ưa, càng nhìn càng thấy động lòng. Lúc này cô gái đã đi thắp hết đèn trong phòng lên rồi mang rượu thịt đến ngồi cùng anh ta ăn uông. Rượu uông được ba tuần, thức ăn nếm đủ năm vị, cô dìu anh ta vào trong màn gấm cùng nhau thành thân.

Qua ít hôm cô gái thấy anh ta bỗng ăn không thấy ngon, ngủ chẳng yên, chẳng buồn nói cười thì bảo:

- Thiếp đưa chàng sang phòng khách xem sách chăng?

Nói rồi dẫn anh ta vào một gian phòng lớn. Sách trong phòng xếp từng chồng từng chồng. Anh ta xem rồi không xem nửa. Cô gái bảo:

- Thiếp đưa chàng xem diễn trò nhé!

Lại dẫn anh ta đến cửa nhà phía Bắc. Mở cửa ra thì thây chiêng trống vang lừng, trò hát đang biểu diễn. Xem hát một chầu anh ta xem không nổi nữa. Cô gái thấy chẳng còn cách nào đành cùng anh ta trở về phòng mình. Ngồi uống một hồi, cô gái thở dài bảo:

- Có phải anh nhớ nhà không?

Anh ta gật đầu.

Cô gái bèn bảo:

- Nếu chàng bằng lòng trở về nhà xem sao rồi trở lại đây đúng hẹn thì thiếp sẽ đưa chàng về.

Anh ta đáp:

- Ta trở về thăm bố mẹ ở nhà đúng ba ngày đến mồng năm rồi trở lại đây.

Cô gái đáp:

- Được!

Rồi lập tức gói ghém cho anh ta ít hành lý, tiễn anh ta ra tận cửa núi, trỏ con đường xuống núi bảo:

- Ba ngày nữa thiếp ở đây đón chàng, muôn vàn xin chớ thất tín!

Nói rồi cô gái quay mình, chẳng thấy đâu nữa.

Anh ta cứ theo con đường xuống núi đi một hồi thì đến nhà. Bố mẹ thấy anh ta về, lại thấy anh ta mang theo các đồ quý giá đủ cho cả nhà sống trọn đời thì vừa lạ vừa sợ.

Chóp mắt đã hết ba ngày, đến ngày mồng năm, anh ta bảo bố mẹ:

- Con phải đi đây!

Bô mẹ bảo:

- Sao lại phải đi? Con có gia đình ở ngoài rồi ư?

Anh ta đáp:

- Hôm nay cô ấy đợi đón con ở cửa núi.

Bô mẹ nghe nói con trai đã lập gia đình ở ngoài rồi, đành chỉ bảo:

- Thế thì con đi đi! Có điều chớ quên đến ngày lại về thăm nhà nhé!

Về sau hàng năm cứ đên ngày này đúng hẹn anh ta lại trở về nhà thăm bố mẹ, mang đồ ăn thức dùng cho bố mẹ rồi sau ba ngày, đến mồng năm lại ra đi.

Đến khi bố mẹ lìa trần, anh ta không quay về nhà nữa. Người trong thôn bảo anh ta bị gia đình hồ ly kén ở rể rồi.

LƯU AN LỲ kể
TRƯƠNG XUÂN TIÊN sưu tầm chỉnh lý
VƯƠNG THẢI TIỆP biên soạn
KIM DAO dịch

PTS. LÃ DUY LAN - Nước mắt Hồ Ly