Bơ Lô Đu Lơ hay Truyện trầu cau

Ngày xửa, ngày xưa có một người đàn bà Catu sinh được mười cô con gái, cô nào cũng xinh đẹp. Một hôm, người mẹ vào rừng sâu chặt củi, tự nhiên mất cái rìu. Nhìn quanh, bà chẳng thấy ai. Trông lên cao, bà thấy một con rắn hổ mang đang quấn lấy cành cây. Bỗng nhiên con rắn biến mất và trước mặt bà hiện ra một chàng trai trẻ khôi ngô tuấn tú. Bà già hỏi:

- Anh có thấy cái rìu của tôi ở đâu không?

Chàng trai trả lời không biết. Nhưng bà già lại bảo:

- Chắc anh lấy cái rìu của tôi rồi. Bởi vì ở đây ngoài tôi và anh ra có ai nữa đâu.

- Thế nếu tôi tìm được rìu cho bà thì bà trả công tôi cái gì nào?

Bà già hứa sẽ trả công chàng trai nhiều của cải, nhưng chàng trai không chịu nhận. Chàng nói:

- Nếu bà gả con gái cho tôi, tôi sẽ trả lại chiếc rìu cho bà.

Nhìn thấy chàng trai khỏe mạnh, xinh đẹp, bà già suy nghĩ một lát rồi gật đầu. Trưa hôm ấy, về nhà, người mẹ gọi các con lại và bảo:

- Con nào thương mẹ hãy nghe lời mẹ lấy anh Rắn để anh trả lại rìu cho mẹ. Có rìu thì mới có củi. Anh Rắn ở gần đây. Con nào ưng thì đến ở với anh ấy.

Các cô gái, cô nào cũng muốn vui lòng mẹ nên ưng thuận. Sáng hôm sau, các cô đến nhà anh Rắn. Lạ thay cô thứ nhất, cô thứ hai, cô thứ ba... cho đến cô thứ tám, cô thứ chín, cô nào đến nhà anh Rắn cũng gặp ngay một con rắn hổ mang rất lớn. Thấy rắn thổi phì phì, cô nào cũng khiếp vía chạy về nhà xin mẹ đừng bắt mình lấy anh Rắn.

Khác với các chị, cô gái út tên là Bum Viêm đến chỗ ở của anh Rắn thì gặp một chàng trai trẻ đẹp. Cô ở lại đó sống với chàng. Hàng ngày, Bum Viêm ở nhà trông nhà, còn chàng Rắn đi bắt thú đem về làm thịt và hai người cùng ăn. Được ít lâu, Bum Viêm sinh được một đứa con trai.

Các cô chị thấy em mình ở với rắn sung sướng quá, liền kéo đến dò la.

- Chồng mày thương mày lắm phải không? Thế chồng mày có hôn hít mày không?

Bum Viêm thật thà trả lời:

- Chồng em chẳng hôn hít em đâu.

- Thế thì chồng mày không thương mày đâu. - Tất cả các cô đều bảo Bum Viêm như vậy.

Thế là cô út đâm suy nghĩ về chồng mình. Chồng cô bảo vợ:

- Không phải anh không thương em nhưng vì trong mồm anh có cái răng độc nên không hôn em được. Nếu anh hôn em, em sẽ chết ngay lập tức.

Nghe chồng nói cũng có lí, nhưng Bum Viêm vẫn không chịu vì các chị đã nói rằng không hôn là không thương.

Bị vợ nghi ngờ, chàng Rắn bèn đi lấy gỗ đóng một chiếc hòm và bảo Bum Viêm.

- Vậy thì anh sẽ hôn em, em sẽ chết và anh sẽ chôn em trong hòm này.

Sau đó, chàng Rắn hôn vợ suốt cả buổi chiều. Đến tối, Bum Viêm chết.

Chàng Rắn bèn bỏ xác Bum Viêm vào hòn đá và mang đi chôn. Khốn nỗi, chôn ở sông chàng sợ cá ăn, chôn ở bờ lại sợ bị đào lên. Chỗ nào cũng có con nhông, con đà chực ăn xác Bum Viêm. Chàng Rắn phải chờ đến nửa đêm cho cá ngủ mới dám đem hòm thả xuống sông.

Trên sông có ông Na và ông Rế đơm cá. Đêm ấy, cá ngủ cả, chỉ có nước chảy mà thôi. Xác Bum Viêm trôi vào đó đơm cá của ông Na. Sáng hôm sau khi ra xem đó, ông Na thấy cái hòm bèn mở ra xem. Thấy xác Bum Viêm vẫn tươi đẹp như người còn sống, ông Na đem Bum Viêm về nhà rồi mời một bà già đến hút hết máu độc trong người nàng. Bum Viêm dần dần sống lại. Bum Viêm kể lại chuyện cho ông Na nghe. Để trả ơn cứu sống, nàng lấy ông Na làm chồng và một năm sau thì sinh được một đứa con trai.

Một ngày kia, người chị của Bum Viêm đi chơi dọc bờ sông gặp lại em gái, hỏi ra mới biết em mình đang ở với ông Na. Cô chị về kể chuyện với bà mẹ. Bà mẹ lại đến nói với chàng Rắn. Mừng mừng, tủi tủi, chàng Rắn lao vút đến nhà ông Na khoét nóc nhà dòm xuống. Thấy rắn, đứa con trai chạy lại gọi cha mẹ đến xem thì rắn lại bỏ đi mất.

Ông Na và Bum Viêm lấy nhau đã đẻ con nhưng chưa làm lễ cưới. Gần ngày cưới, ông Na đi tìm chàng Rắn và mời chàng đến dự đám cưới của mình. Chàng Rắn hứa với ông Na thế nào cũng đến sự. Đoán biết khi gặp mặt, chàng Rắn và ông Na sẽ đánh nhau, Bum Viêm vào rừng kiếm mấy gói thuốc giấu sẵn trong người để khi cần sẽ dùng đến.

Đúng như Bum Viêm dự đoán, vào ngày cưới, ông Na và chàng Rắn đánh nhau kịch liệt. Hai người đánh nhau suốt từ lúc mặt trời còn ở trên đỉnh đầu cho đến nửa đêm mà không ai thắng ai. Thấy cả hai người cùng xây xát, Bum Viêm đem thuốc ném cho cả hai. Gói thuốc thứ nhất đụng vào người chàng Rắn, tự nhiên chàng hóa thành một cây cau. Gói thuốc thứ hai đụng phải ông Na, ông liền biến thành một tảng đá vôi trắng nằm sát bên cây cau. Bum Viêm thấy vậy chạy ra ôm cây cau, nàng bỗng nhiên hóa thành dây trầu gốc mọc trên tảng đá và thân leo lên tận ngọn cau. Hai đứa con của chàng Rắn và ông Na chạy đến nhặt gói thuốc thứ ba tức khắc biến thành cái cối giã trầu. Dân làng đến xem đều bị biến thành những cây chay to lớn, tươi tốt.

Có một mụ Cơ Rúa đi xúc tép mò cá tạt ngang qua vùng này. Mụ hái lá trầu ăn với quả cau, nhổ nước vào đá, đá rực lên màu đỏ thắm. Mụ lại lấy trầu, cau, đá vôi ăn thử với vỏ chay. Lúc mới nhai, mụ cảm thấy cay cay, một lúc sau môi tươi lên, hồng rồi đỏ. Ai đi qua trông thấy cũng khen môi Cơ Rúa đẹp quá. Nghe dân làng hỏi tại sao môi lại đẹp thế, mụ Cơ Rúa thật thà kể lại chuyện cho dân làng nghe. Từ đấy, dân làng đều biết ăn trầu cau. Ông già bà lão thì bỏ trầu cau vào cối giã nhỏ mới ăn.

Người Catu ăn trầu, người Kinh cũng bắt chước ăn trầu. Tin đến tai nhà vua. Vua sai quân lính đi tìm cho được mụ Cơ Rúa. Mụ kể lại chuyện cho vua nghe và mụ được vua phong làm hoàng hậu. Vua lại cho lính đến đào cây cau, dây trầu đem về, nhưng đào mãi mà dây trầu vẫn không hết. Vì vậy, ngày nay, đâu đâu cũng có trầu cau.

(Truyện cổ tích dân tộc Catu)