Sự tích hoa Vô Ưu - hoa Sala

Hoa Vô Ưu hay hoa Sala, cây Ngọc Kỳ Lân hay Hàm Rồng tượng trưng cho cõi lòng thanh khiết thuần tịnh, nó còn được gọi là hoa Ưu Đàm Bát La, hoa Linh Thoại, hoa Linh Thụy, hoa Linh Ứng, hoa Không Khởi, hoa Udumbara, hoa Ashoka. Có người nói rằng hoa Vô Ưu chỉ là sản phẩm của trí tưởng tượng, nó cũng giống như một kiếp người khi đến vốn vô ưu, lúc đi cũng hoàn vô ưu. Nhiều nhà thực vật học cho rằng đây là một loài cây có tên khoa học là Sacara Asoca, thuộc họ cánh bướm (một vài nguồn khác cho rằng hoa có họ với cây sung). Đến nay, loài hoa Vô Ưu như Đức Phật nói vẫn chưa thể kết luận là có thật hay không.

Hoa ưu đàm mọc giữa chốn hư không, ba ngàn năm mới nở một lần, có màu trắng và không nhiễm chút bụi trần nào. Tương truyền, khi hoàng hậu Maya đi ngang vườn Lâm Tỳ Ni (Lumbini) bà đã chuyển dạ và hạ sinh thái tử Tất Đạt Đa (Siddhartha) dưới gốc cây Vô Ưu Thọ (Ashoka) người mà sau này trở thành đức Phật. Khi ấy lúc thái tử chào đời, hoa nở thành từng chùm tỏa hương thơm ngát. Trong Hindu giáo, hoa Vô Ưu tượng trưng cho tình yêu đích thực thường dành dâng cúng cho thần Kama Deva. Trong sử thi Ramayana, thời gian bị lưu đày tại xứ Lanka, nàng Seeta đã bị Ravana giam giữ tại vườn cây Ashoka.

Lại nói, khi nữ đệ tử Liên Hoa Sắc hỏi: "Thế tôn, Ngài nói tương lai sẽ có Chuyển Luân Thánh Vương hạ thế truyền Pháp, vậy người ở các nơi khác muốn nhận biết thì làm thế nào?". Phật Thích Ca Mâu Ni nói: "Đến khi có một loại hoa gọi là Ưu Đàm Bà La nở rộ khắp nơi, thì đó chính là điềm báo hiệu Thánh Vương đã tới. Loài hoa này không phải là hoa ở nhân gian, mà là hoa từ thiên thượng mang xuống điềm lành về Chuyển Luân Thánh Vương".

Mục Kiền Liên nói: "Thế tôn, Ngài có thể mở lòng từ bi cho chúng con được nhìn thấy Bà La hoa này được không?". Thế Tôn đáp: "Được! Ta sẽ dùng Phật lực để xem có thể mang đến loài hoa này không". Nói xong, Phật Thích Ca Mâu Ni đưa tay ra, chỉ thấy trong tay xuất hiện một đám hoa màu trắng, li ti như những hạt bụi, thân trong suốt mỏng manh. Về sau Phật Thích Ca Mâu Ni còn nhiều lần giảng về Chuyển Luân Thánh Vương và Ưu Đàm Bà La hoa.

Ngày nay, ngoài cây bồ đề (Bodhi tree, Bo tree, Ficua Religiosa). Cây Sala được chọn trồng ở các khuôn viên Chùa. Tại Thảo Cầm Viên Sài Gòn có các mẫu cây Saraca indica, gọi là Vàng Anh lá nhỏ và Saraca chinensis (S. dives), gọi là Vàng Anh lá lớn. Trong giới chơi cây cảnh Việt Nam cây này còn có tên gọi là cây Ngọc Kỳ Lân, Đầu Lân hay Hàm Rồng.

Hoa Ashoka (Vô Ưu) là một trong loài những cây linh thiêng tại Ấn độ. Ashoka, theo Phạn ngữ, có nghĩa là không gây ra ưu phiền.