Lý Thiết Quải, vị tiên bị tật nhưng đứng đầu sổ tiên

Một trong số 8 vị tiên (Bát Tiên) của Đạo giáo là Thiết Quải Lý hay còn gọi là Lý Thiết Quải. Ông là vị tiên đôi khi được miêu tả như là người dễ nóng giận và hay gắt gỏng, nhưng lại là người nhân từ đối với những người nghèo khó, ốm đau, bệnh tật, những người được ông giúp giảm nhẹ nỗi phiền muộn của mình bằng một loại thuốc đặc biệt lấy từ quả bầu của ông.

Các truyền thuyết cho rằng Lý Thiết Quải sinh vào thời nhà Tùy, nhà Đường hay nhà Nguyên nhưng theo "Liệt tiên toàn truyện" thì ông từng giao du với Lão Tử nên có thể ông là người thời Xuân Thu - Chiến Quốc. Lý Thiết Quải họ Lý, tên là Huyền, hiệu là Ngưng Dương, nên thường gọi là Lý Ngưng Dương. Ngài diện mạo nghiêm trang, tánh hạnh trong sạch, học rộng biết nhiều, không mộ công danh, muốn đi tu Tiên. Biết được Lý Lão Tử đang dạy Ðạo trên núi Họa Sơn, Lý Ngưng Dương liền tìm đến đó để xin học Ðạo.

Ði dọc đường, Ngài ngâm thơ rằng:

“Tâm tánh con người có thấp cao,
Khen lò Tạo Hóa đúc anh hào,
Làm trai biết thấu vòng vinh nhục,
Ðặng chữ thanh nhàn khỏi chữ lao”.

Khi đến núi Họa sơn thì Trời đã tối. Lý Ngưng Dương tự nhủ:

– Mình là đệ tử đi cầu thầy học Ðạo, lẽ nào ban đêm dám gõ cửa. Chi bằng ngủ đỡ trên bàn thạch trước cửa động, chờ Trời sáng sẽ xin vào ra mắt. Ở trong động, Ðức Lão Tử đang đàm đạo với Huyễn Khưu Chân Nhân, chợt có cơn gió thanh, Ðức Lão Tử hỏi:

– Ông có biết gió ấy là điềm chi chăng?

– Chắc có người gần thành Tiên đi tới.

– Ta đã rõ Lý Ngưng Dương gần thành Tiên và là Tiên đứng đầu sổ hết thảy.

Nói rồi, Ðức Lão Tử truyền Tiên đồng ra mở cửa động mà đón. Thấy một Ðạo sĩ đang đứng trước động, liền hỏi:

– Có phải Lý Ngưng Dương đó không?

– Sao Tiên đồng lại biết tên tôi?

– Tôi vâng lệnh Lão Quân ra cửa đón anh.

Lý Ngưng Dương vô cùng mừng rỡ, chắc là mình có phước lớn nên mới được Lão Quân biết đến, liền đi theo Tiên đồng vào ra mắt, thấy Lão Quân có hào quang sáng lòa, dung nhan tươi nhuận, râu tóc bạc phơ, và Huyễn Khưu Chân Nhân cũng vậy. Lý liền quỳ lạy ra mắt Lão Quân và Huyễn Khưu. Hai vị đáp lễ rồi mời ngồi.

Lý Ngưng Dương quỳ thưa rằng: “Ðệ tử tầm sư học Ðạo, lẽ nào dám ngồi. Xin Thầy dạy bảo”.

Lão Tử bảo: Ngươi ngồi xuống rồi ta nói cho nghe:

“Học Ðạo cho minh,
Lẳng lặng làm thinh,
Ðừng lo đừng ráng,
Chẳng nên nhọc sức,

Chớ khá tổn tinh,
Giữ đặng tánh tình,
Là thuốc trường sinh”.

Biết được Lý Lão Tử đang dạy Ðạo trên núi Họa Sơn, Lý Ngưng Dương liền tìm đến đó để xin học Ðạo.

Lý Ngưng Dương mừng rỡ lạy tạ Lão Quân. Huyễn Khưu nói: Ngươi có tên trong Sổ Tiên, đứng đầu hết thảy. Về tu như vậy thì thành. Nói rồi truyền Tiên đồng đưa Lý Ngưng Dương ra khỏi động, xuống núi.

Lý Ngưng Dương lạy tạ rồi theo Tiên đồng rời khỏi động, trở về quê, lên núi cất nhà bên động đá, tu theo lời Ðức Lão Tử dạy, cứ tu luyện hoài như vậy. Lão Tử thử thách ông bằng một người phụ nữ đẹp mà Lão Tử tạo ra từ gỗ, nhưng ông đã cự tuyệt mọi cám dỗ trước người phụ nữ này và làm thất bại ý định thử thách của Lão Tử. Sau đó Lão Tử đã nói với ông về ý định thử thách này và ban cho ông một viên thuốc nhỏ màu trắng. Sau khi nuốt viên thuốc này thì Lý Ngưng Dương không còn cảm thấy đói hay ốm đau. Lão Tử lại thử thách tiếp bằng tiền bạc. Một bọn cướp chôn giấu tiền trong vườn của Lý Ngưng Dương mà không biết rằng ông đã nhìn thấy. Lão Tử cải trang và đến nói với ông rằng ông có thể lấy bất kỳ tiền bạc nào rơi vào tay mình. Sau khi Lý Ngưng Dương từ chối, nói rằng ông không quan tâm tới tiền bạc cho dù ông nghèo khó cả đời, Lão Tử lại ban cho ông một viên thuốc khác. Viên thuốc này cho ông khả năng đi lại như bay, bước đi như gió

Một người dân quê tên là Dương Tử lên núi thấy vậy cũng phát tâm mộ Đạo, xin Lý Ngưng Dương thâu làm đệ tử, ở lại tu hành.

Ngày kia, Lý Ngưng Dương thấy hào quang chiếu vào cửa sổ, thì biết có Thần Tiên giáng hạ, rồi mau sửa soạn lên núi đón tiếp. Xảy nghe tiếng hạc, ngó lên thấy Ðức Lão Tử và Huyễn Khưu Chân Nhân cỡi hạc đáp xuống. Lý Ngưng Dương lạy chào mừng rỡ. Ðức Lão Tử nói:

– Bữa nay tinh thần hơn trước. Ta nhắm ngươi xuất hồn đặng. Vậy 10 ngày nữa, ngươi xuất hồn đi dạo các nước với ta.

Nói rồi liền từ giã, và hai vị cỡi hạc bay trở về núi. Cách 9 ngày sau, Lý Ngưng Dương kêu học trò là Dương Tử đến dặn rằng: Thầy sẽ xuất hồn đi thiếp bảy ngày ngươi phải gìn giữ xác ta cẩn thận. Nếu sau bảy ngày mà ta không trở về thì hãy thiêu xác.

Dặn dò xong, Lý Ngưng Dương nằm thiếp xuất hồn đi. Khi Dương Tử giữ xác thầy được 6 ngày thì người nhà đến báo tin rằng: Mẹ anh bệnh nặng, đang hấp hối, trông anh mau về cho mẹ thấy mặt mà tắt hơi. Dương Tử khóc lớn than rằng:

– Thầy đi thiếp chưa về, nếu ta đi, lấy ai giữ xác thầy, bằng không đi thì làm sao thấy mặt mẹ, ôi khổ biết chừng nào!

Người nhà liền hỏi rõ Dương Tử về sự đi thiếp của thầy, rồi nói:

– Xác người chết đã 6 ngày, ngũ tạng thảy đều hư hết, lẽ nào sống lại bao giờ. Vả lại, thầy có dặn 7 ngày thì thiêu xác, chắc thầy đã thành Tiên. Nay 6 ngày mà thiêu xác thầy cũng không lỗi. Mau thiêu xác thầy rồi về gặp mặt mẹ.

Dương Tử bần dùng không nỡ, nhưng túng thế cũng phải nghe lời, liền đặt nhang đèn, hoa quả tế thầy, rồi thiêu xác. Vừa khóc vừa đọc bài kệ sau đây:

“Mẹ bệnh ngặt hầu kề,
Thầy đi thiếp chưa về,
Mẫu thân tình một thuở,
Sư phụ nghĩa nhiều bề,

Vẹn thảo nên quyền biến,
Lỗi nghì luống ủ ê,
Hồn linh xin chứng chiếu
Khoái lạc chốn non huê”.

Thiêu xác thầy xong, Dương Tử liền gấp rút chạy về nhà, vừa đến cửa nhà thì mẹ vừa tắt thở. Đúng là: Rủi ơi là rủi! Lỗi hết hai đàng, đã bất nghĩa với thầy, lại không tròn hiếu sự.

Nhắc lại, Lý Ngưng Dương, hồn xuất về chầu Ðức Lão Tử, được thầy dẫn đi khắp các nước trên cõi thiêng liêng, đến núi Bồng Lai, gặp các Thánh Tiên, ra mắt đủ mặt, đến bảy ngày thì xin về. Ðức Lão Tử cười nói rằng: Hãy nghe bài kệ này thì rõ:

“Tịch cốc ăn lúa mì,
Ðường quen xe phơi phới,
Muốn tìm cốt cách xưa,
Lại gặp mặt mày mới”.

Lý Ngưng Dương nghe bài kệ của thầy thì ghi nhớ chớ không hiểu ngụ ý gì, nhưng cũng lạy thầy từ tạ ra về.

Khi hồn về tới nhà thì không thấy xác, không thấy học trò, coi lại thì xác đã ra tro bụi. Lý Ngưng Dương rất giận đứa học trò bất nghĩa nầy. Hồn bay phảng phất xuống chân núi, gặp một thây ăn mày nằm dựa bên đường, kế bên cây gậy, có một chân cùi.

Lý Ngưng Dương biết phận mình phải vậy chớ không nên oán trách học trò, liền nhập hồn vào xác ăn mày, rồi ngậm nước phun vào gậy tre hóa ra gậy sắt.

Lý Ngưng Dương nghĩ lại bài kệ của thầy cho, chợt hiểu, biết phận mình phải vậy chớ không nên oán trách học trò, liền nhập hồn vào xác ăn mày, rồi ngậm nước phun vào gậy tre hóa ra gậy sắt. Bởi cớ đó, người đời không biết họ tên ông ăn mày này, thấy cầm cây gậy sắt, nên gọi là Ông Thiết Quải, sau gọi trại ra là Thiết Quả.

Sở dĩ Ðức Lão Tử không cho hồn Lý Ngưng Dương về kịp trước khi học trò thiêu xác là vì Ðức Lão Tử muốn Lý Ngưng Dương bỏ xác phàm cho tuyệt sự hồng trần mà về luôn nơi Tiên cảnh, còn xác ăn mày là mượn tạm để tu, chứ muốn biến hóa thế nào cũng được.

Thiết Quả đánh tay biết rõ các việc đã xảy ra với học trò mình là Dương Tử. Thiết Quả liền đem linh dược đến cứu tử mẹ họ Dương, kẻo đứa học trò tức tối ân hận cả đời tội nghiệp. Ðến nơi thấy Dương Tử đang ôm quan tài mẹ khóc ngất, rồi rút gươm ra định tự vẫn. Thiết Quả kịp đến ngăn cản và nói:

– Ngươi có lòng thành nên Trời khiến ta đến đây đem linh dược cứu tử mẹ ngươi. Vậy ngươi mau giở nắp quan tài ra, cạy miệng mẹ ngươi ra mà đổ thuốc.

Nói rồi lấy ra một hoàn thuốc đưa cho Dương Tử. Dương Tử làm y lời, giây lát, bà mẹ hắt hơi lấy lại hơi thở, rồi ngồi dậy bước ra khỏi quan tài, xem có vẻ mạnh khỏe hơn trước. Cả nhà vô cùng mừng rỡ. Dương Tử quỳ lạy Thiết Quả, thưa rằng:

– Cảm tạ Tiên ông, xin Tiên ông cho biết danh hiệu.

– Ta đây là Lý Ngưng Dương, là thầy của ngươi. Bởi ngươi thiêu xác ta nên hồn ta phải nhập vào xác ăn mày này. Biết rõ việc làm của ngươi, nên ta không chấp, lại đến cứu tử mẹ ngươi để ngươi nuôi mẹ phỉ tình. Ta tặng thêm cho ngươi một hoàn thuốc nữa để ngươi uống vào sống lâu nuôi mẹ. Thầy trò sẽ gặp lại sau nầy.

Dương Tử cúi đầu lạy tạ thầy, chưa kịp hỏi thăm thì Thiết Quả đã biến mất. Thiết Quả biến hóa về núi Họa sơn, hầu thầy. Ðức Lão Tử cười nói:

– Vậy mới chắc thành Tiên, không lo trở lại trần thế. Nói rồi truyền dọn tiệc ăn mừng Thiết Quả.

Lý Ngưng Dương sớm hiểu thấu danh lợi, vinh nhục ở cõi người chỉ như đóa phù dung sớm nở tối tàn, nên tìm Thầy học Đạo. Được Đức Lão Tử truyền dạy rằng thuốc trường sinh bất lão chính là học Đạo và tu tâm, Lý Ngưng Dương đã chuyên tâm tu luyện. Cuối cùng, Ông đã vượt qua thử thách về buông bỏ sinh tử (không luyến tiếc xác phàm), buông bỏ oán hận và tu xuất từ bi (tha thứ cho Dương Tử thiêu xác mình và còn cứu mạng mẹ Dương Tử). Lý Ngưng Dương trở thành vị Tiên đứng đầu Bát Tiên.

Xưa nay người thường vẫn muốn được sung sướng như Thần Tiên, được bất lão trường sinh, tiêu diêu nơi Thiên giới. Thực ra, Thần Tiên cũng từng là người phàm trần, chỉ là họ coi nhẹ danh lợi tình nơi thế gian, lập chí tu Đạo. Trải qua quá trình tu luyện gian khổ, họ buông bỏ được hỉ nộ ái ố hết thảy cái tình của con người mà đắc Đạo thành Tiên. Âu cũng là “khổ tận cam lai”, hiện tại chịu khổ tu tâm thì mới có được hạnh phúc vĩnh hằng trong tương lai.