Trong kho tàng văn hóa phong phú của người Khmer, bên cạnh những điệu múa Apsara mềm mại hay những lễ hội Chol Chnam Thmay rực rỡ, còn có những truyền thuyết thiêng liêng, thấm đẫm tinh thần dân tộc.
Preah Ko Preah Keo – câu chuyện về hai người anh em thần kỳ, đã in sâu vào tâm thức bao thế hệ Khmer như biểu tượng bất diệt của lòng trung thành, trí tuệ và lòng yêu quê hương.

Truyền thuyết này không chỉ đơn thuần là những lời kể huyền bí, mà còn hàm chứa bài học sâu sắc về:

• Tình anh em gắn bó.
• Sự kiên cường trước nghịch cảnh.
• Ý chí bảo vệ bản sắc dân tộc trước mọi thế lực xâm lăng.

Mời bạn cùng bước vào thế giới kỳ diệu ấy — nơi phép thuật hòa quyện cùng lòng người, nơi niềm tin sống mãi qua từng thế hệ:

Ngày xưa, khi đất trời còn mờ mịt, tại một làng nhỏ ven rừng sâu thuộc vùng đất Khmer, có một đôi vợ chồng nghèo khó nhưng hiền lành.
Một hôm, họ mơ thấy vị thần linh báo mộng:

"Ngày mai, các ngươi sẽ nhặt được hai vật quý từ trời ban xuống. Hãy nuôi dưỡng chúng bằng tình yêu thương."

Quả nhiên, hôm sau, người vợ nhặt được một con bê kỳ lạ màu trắng như bông, còn người chồng nhặt được một đứa bé sơ sinh nằm trên hoa sen nở giữa ao.

Họ đặt tên:

• Bê trắng là Preah Ko (Preah = Thần thánh, Ko = Bò).
• Bé trai là Preah Keo (Keo = Viên ngọc quý).

Dù mang hình dạng khác thường, hai anh em lớn lên cùng nhau, thân thiết không rời.
Preah Ko có sức mạnh kỳ diệu, hiểu được tiếng người.
Preah Keo thông minh lạ thường, vừa học đã thấu đạo lý nhân sinh.

Khi lớn lên, Preah Keo nổi tiếng khắp vùng vì sự uyên bác và tài phép:

• Chỉ cần đọc sách một lần là nhớ mãi.
• Dùng cây sáo thần, có thể làm nước sông dâng lên hay hạ xuống.
• Dùng lời nói có thể trị bệnh cho dân lành.

Còn Preah Ko, tuy là một con bò, nhưng có thể:

• Gầm một tiếng làm lũ ác quỷ sợ hãi bỏ chạy.
• Chân đạp đất thành những cánh đồng màu mỡ.

Hai anh em rong ruổi khắp nơi, giúp đỡ dân nghèo, xóa tan bất công, trừ khử những bọn tham lam, cường hào.

Người dân kính yêu họ như vị thánh sống.

Một ngày nọ, tin đồn về hai anh em thần kỳ vang tới tận hoàng cung của một vương quốc lớn (tương truyền là Xiêm La – Thái Lan ngày nay).

Nhà vua nước đó vốn tham lam, mưu tính:

"Nếu có được Preah Ko và Preah Keo, đất nước ta sẽ hùng mạnh vô địch!"

Thế là ông ta sai quân lính tinh nhuệ kéo sang vùng Khmer, lấy cớ giao hảo rồi bí mật tìm cách bắt hai anh em đem về.

Dù dân làng tìm mọi cách che giấu, nhưng sức mạnh vũ khí và âm mưu thâm độc của kẻ thù quá lớn.
Cuối cùng, Preah Ko và Preah Keo bị bắt trói, giải về kinh thành xa lạ.

Trên đường bị áp giải, Preah Keo không chịu khuất phục.
Chàng âm thầm sử dụng phép thuật:

• Biến giọt nước mắt thành một biển hồ bao la, chặn đường binh lính.

• Thổi nhành cỏ khô thành rừng rậm mịt mù, che lối đi.

• Biến viên đá nhỏ thành ngọn núi cao, cản bước quân thù.

Nhưng phía bên kia, nhà vua lạ cũng có các đạo sĩ, pháp sư quyền năng.
Họ cùng nhau chống lại phép thuật của Preah Keo, dùng những bùa chú hắc ám để dần dần phong tỏa sức mạnh của hai anh em.

Cuối cùng, Preah Ko và Preah Keo kiệt sức, đành chịu bị áp giải.

Trước khi bước qua biên giới xa lạ, Preah Ko nghẹn ngào gầm vang:

"Máu thịt ta có thể mất, nhưng linh hồn ta sẽ mãi mãi ở lại nơi quê hương Khmer này!"

Preah Keo thì nhẹ nhàng đặt tay lên đất mẹ, thề rằng:

"Ta sẽ phù hộ cho dân lành mãi mãi, giữ vững cội nguồn Khmer dù trải bao kiếp nạn."

Từ đó trở đi, người Khmer tin rằng:

• Preah Ko trở thành thần giữ làng, bảo vệ mùa màng.
• PrFeah Keo trở thành thần tri thức, phù hộ cho trí tuệ và tự do.

Họ được thờ phụng trong các chùa chiền Khmer Nam Bộ, gắn liền với lòng yêu nước, với khát vọng bảo vệ văn hóa dân tộc.

Truyền thuyết Preah Ko Preah Keo không chỉ là một trang sử huyền thoại, mà còn là ngọn đuốc soi sáng tâm hồn người Khmer suốt bao đời.

Dù thời gian có trôi qua, dù những thế lực bên ngoài có hùng mạnh đến đâu, thì trong lòng mỗi người Khmer, tinh thần Preah Ko Preah Keo vẫn rực cháy — kiên cường, bất khuất và tràn đầy tự hào.

Ngày nay, mỗi khi lễ hội truyền thống diễn ra, mỗi khi câu chuyện xưa được kể lại, hình ảnh Preah Ko – con bò thần – và Preah Keo – chàng trai phép thuật – lại sống dậy, nhắc nhở chúng ta về sức mạnh của tình yêu quê hương, của trí tuệ và lòng quả cảm.

Hãy giữ gìn và truyền lại ngọn lửa ấy, để mai sau, dù ở bất kỳ đâu, những giá trị vĩnh hằng ấy vẫn mãi tỏa sáng trong lòng người.