Tục truyền, hạt lúa thời vua Hùng mới dựng nước to như cái thuyền con, khi chín thì tự lăn về nhà. Chỉ vì chị vợ của quan lang lười biếng và nóng nảy đã làm thần lúa giận bỏ đi. Từ đấy, những hạt lúa ngày càng bé đi và mỗi lần lúa chín, người dân lại phải gặt lúa về.
Thời bà Khổng Ôn sống là thời kỳ đất nước mới thành hình, đất còn thấp, nước chiếm phần nhiều. Nước thường xuyên cậy thế mạnh gây ra những trận lũ lụt hòng dìm đất xuống.
Ngày xưa, có một người mẹ nghèo khổ, vất vả nuôi con bằng bắp và gà, phần ngon bà dành hết cho con, chỉ ăn phần thừa. Nhưng cậu con trai lại ham chơi, hỗn láo, chẳng biết thương mẹ. Trước khi qua đời, bà để lại cho con một hạt nhỏ và dặn mang đi gieo. Trên hành trình dài gian khổ, cậu con trai mới dần hiểu công lao sinh thành của mẹ. Khi hạt nảy mầm thành cây trĩu bông vàng óng, thơm bùi – đó chính là hạt lúa, hạt gạo đầu tiên trên đời.
Do sự tình cờ trâu lại đến ở gần vịt, nếu trâu ít ăn ít nói lo cặm cụi làm việc bai nhiêu thì vịt lại bẻm mép tía lia cái miệng tối ngày, làm biếng làm nhác bấy nhiêu.
