Nữ thần mẹ, nữ thần sông nước của Yoruba

(Yoruba là một bộ tộc ở Tây Phi cư ngụ tại Yorubaland bao gồm Nigeria, Ghana, Benin và Togo. Tuy nhiên, thần thoại Yoruba không chỉ khu trú ở Tây Phi mà được du nhập sang Trung và Nam Mỹ bao gồm Cuba, Trinidad-Tobago và Brazil)

Nữ thần "víu thòng" đa sầu đa cảm... Yemoja là con gái của Obatala, nữ thần nước và là nữ thần của dòng sông Ogun. Bà cũng được những người phụ nữ được tôn thờ như một nữ thần Mẹ, nữ thần bảo hộ phụ nữ mang thai, sinh nở, nước sông Ogun của bà được cho là liều thuốc chữa vô sinh. Vì vậy mà nữ thần chi phối gần như tất cả các khía cạnh của người phụ nữ: từ thời thơ ấu cho đến khi thụ thai, sinh con, làm mẹ, chăm sóc trẻ em, tình yêu...

Trong thần thoại Yoruba, Yemoja là nữ thần nước thủy tổ đầy quyền lực, mang dáng hình của nàng tiên cá. Nàng cư ngụ ở dòng sông Ogun (dòng sông lớn nhất Yorubaland, thuộc Nigeria ngày nay) nhưng quyền năng của nàng trải rộng khắp các dòng sông, suối, lạch... và tất cả những nguồn nước ngọt có tạo thành dòng chảy.

Yemoja vì vậy cũng bảo trợ cho những người làm nghề liên quan đến nước như ngư dân, thủy thủ, thợ thuyền... Nữ thần nhìn chung là hiền lành như nước, nhưng khi nổi giận nàng cũng có thể gây ra lũ lụt hay xoáy nước.

Vì nước mang lại sự sống nên Yemoja được tôn thờ là người đem lại sự sống cho mọi sinh vật. Nàng cũng được xem là mẫu thần của tất cả các orisha (thần bảo trở loài người) trong thần thoại Yoruba.

Theo truyền thuyết, Yemoja đã ân ái với nhiều nam orisha (thần) khác như Obatala, Okere, Erinle... để rồi sau đó nuôi nấng bầy con đàn cháu đống. Điều đó khiến bầu ngực vốn phổng phao của nàng bị chảy xệ và... dài ra (Có giống nàng vú thúng ở Việt Nam không nhỉ?). Vốn tâm tính nhạy cảm, lại bị các orisha khác trêu chọc, Yemoja buồn đến mức tan chảy vào con sông Ogun ở quê nhà.

Cũng có thuyết khác cho rằng: chồng bà (đồng thời cũng là anh trai bà) là thần núi lửa Agayu, và con trai bà là Orungan. Lớn lên, Orungan trở nên hư hỏng, phản lại cha và cưỡng hiếp mẹ. Gã còn toan cưỡng hiếp mẹ lần nữa, nhưng bà đã chạy thoát lên núi và nguyền rủa thằng con tới chết. Tuyệt vọng vì thằng nghịch tử, bà quyên sinh. Ngay khi chết, bà đẻ ra 14 vị thần linh quyền lực (mang thai trước đó với Agayu), trong đó nổi bật là thần chiến tranh Ogun và thần sấm sét Shango. Nước ối bà vỡ ra khắp nơi, gây một trận đại hồng thủy, từ đó tạo ra sông suối trên toàn cầu. Yemoja là nữ thần mang thai con người phàm trần đầu tiên trên thế giới.

Biểu tượng của Yemoja là vỏ sò cowrie. Nữ thần cũng gắn liền với con số 7, đại diện cho bảy vùng biển. Vì vậy, tín đồ của Yemoja sẽ đeo bảy chiếc vòng tay bạc và mặc váy dài màu xanh-trắng bảy lớp khi làm lễ tôn vinh nàng.

Cái tên của bà đã đi theo dòng người nô lệ bị buôn bán sang Châu Mỹ và là người bảo vệ họ trong cuộc hải trình.